Árbók VFÍ/TFÍ - 01.01.1997, Page 279
Hönnun með tilliti til heildarkostnaðar 277
Niöurbrotsferiar Meö viðhaldi má lengja endingu
Línurit 1 Hrömunarferill efnis - upphafsgœði rýrna með tíma og áraun, háð viðhaldi.
gæði má skýra þetta nánar. Gæði geta verið huglæg s.s. áferð eða útlit (fegurð), þau verða þá
ekki mæld eða vegin með venjulegum hætti heldur verður að skilgreina einkunnaskala út frá
viðteknum venjum, t.d. á grundvelli skoðanakannana. Hlutlægir eiginleikar s.s. styrkur, þríf-
anleiki, litheldni eru yfirleitt mælanlegir og því hægt auðvelt að bera saman efni. Hér á eftir
verður gert ráð fyrir að gæði séu skilgreinanlegur efniseiginleiki og þá hægt að tala um upp-
hafsgæði. Það kannast allir við að efni, byggingarhlutar og heilar byggingar hrörna með tím-
anum og missa ýmsa upphafseiginleika sína s.s. lit, áferð eða styrk og gæðin eru því síbreyti-
leg á notkunartímanum. Þessi hrörnun er annars vegar efniseiginleiki, efnisháð, og hins vegar
háð ytri áraun, s.s. slitáraun eða veðurfari. Hrörnun þarf ekki að vera línulega háð áraun eða
tíma og hrörnunarferillinn getur því haft margs konar útlit, sjá Línurit I.
í þessu sambandi má því gera ráð fyrir að til séu „lágmarksgæði“ sem eru þau gæði sem
notandinn ákveður að hann sætti sig við allajafna. Til þess að tryggja að þessum lágmarks-
gæðum sé náð (og haldið í einhvern tíma) þarf hönnuður að velja efni sem hefur eitthvað
meiri gæði, við getum talað unr hönnunargæði og þar með er ástæða til að tala um öryggis-
stuðla í þessari hönnun eins og t.d. í þolhönnun. 1 reynd er hrörnunarferill efnis ekki einvörð-
ungu háður efnisgæðuin og áraun heldur má hafa áhrif á ferilinn með viðhaldi á notkunartíma.
Þar sem ósk eiganda er almennt sú að hlutur endist í einhvern lágmarkstíma þá leitast hann
við með viðhaldsaðgerðum að halda upphafseiginleikum eða a.m.k. einhverjum lágmarks-
gæðum hlutarins.
Þar sem gæði hlutar á notkunartíma hans endurspegla allt í senn, upphafsgæði, aldur hlut-
ar, hrörnunarhraða og loks viðhald, þá hefur vafist talsvert fyrir mönnum að sameinast um
skilgreiningu á endingartíma. Annars vegar hafa verið uppi hugmyndir um að skilgreina end-
ingartímann sem endingu ákveðinna lágmarksgæða hlutar án viðhalds, hins vegar að taka tillit
til áhrifa viðhalds sem auðvitað gefur þá lengri endingartíma. Nú virðist hafa náðst alþjóðleg
samstaða um að nota síðari skilgreininguna og jafnframt þær skilgreiningar sem sýndar eru í
Töflu 1 (sjá t.d. BS 7543).