Árbók VFÍ/TFÍ - 01.01.1997, Page 283
Hönnun með tilliti til heildarkostnaðar 281
og jafnframt að tryggja að rakabreytingar í efninu verði sem minnstar. Fyrir timbur utanhúss
er í þessum tilgangi helst hægt að verja yfirborðið fyrir sólarljósi, draga úr hættu á vætingu
viðarins t.d. vegna úrkomu og loks koma í veg fyrir hrörnun vegna ágangs skordýra og
sveppa.
Ovarið mun timbrið hugsanlega endast í 10-15 ár en útliti þess hrakar a.m.k. seinni
helming þess tímabils. Að mati húseigenda rýrna gæði efnisins hratt og lágmarksgæðunr þess,
út frá almennum kröfunr um útlit, er sennilega náð innan I0 ára. Þá er þörf á umtalsverðum
viðgerðum á efninu til að viðhalda notagildi þess. Skilgreindum endingartíma efnisins er þá
lokið þó svo áfram megi nýta hluta timbursins. Til að lengja endingartímann má nota yfir-
borðsmeðhöndlun sem getur gert hvort tveggja í senn, hindrað að sólarljós komist að viðnum
og dregið úr vætingu sem veldur rakahreyfingum. Með gagnvörn viðarins má tryggja að fúa-
sveppir valdi ekki skemmdum á viðnum auk þess sem meðhöndlunin dregur úr vatnsdrægni
hans. Ef yfirborðsmeðhöndlun er haldið vel við þá hægir slíkt á hrörnun viðarins, en jafnframt
verður það til þess að yfirborðsmeðhöndlun endist lengur, því hún endist lengur á heilu viðar-
yfirborði en á veðruðu og sprungnu viðaryfirborði. Ef hrörnun viðarins nær of langt (t.d.
grámi myndast) þá verður ógerlegt að viðhalda hæfilegum gæðum án verulegrar undirvinnu
á yfirborði viðarins (slípun vegna gráma) eðajafnvel þarf að endurnýja hluta hans.
I töflu 2 er sýndur matslykill, sem er í samræmi við þessar áherslur. Valið er að nota fjór-
skiptan einkunnaskala, en sú leið virðist vera í sókn, fram yfir þrrskiptan skala. I matslyklin-
um er getið viðhaldsaðgerðar til viðmiðunar þar sem það hefur sýnt sig að auðvelda skoðunar-
mönnum matið.
Avallt unnu tveir skoðunarmenn saman og voru þannig að verki samtímis 4-5 hópar /eða
„pör“. Reglulega voru skoðunarpörin stokkuð upp til að síður yrði kerfisbundin ónákvæmni
eða skekkja í rnatinu.
Tafla 2
Matslykill fyrir timburundirlag og yfirborðsmeðhöndlun
Matslykill fyrir undirlag - VIÐARFLETIR
Lykill Ástand undirlags Viðhaldsaðgerð
A. Undirlag óskemmt Timbur þétt og heilt Engin
B. Væg hrörnun Timbur vel nothæft, en fín- sprungið og/eða gisið en ekki rifið. Án fúa eða rakaskemmda. Engin eða takmörkuð. Umfang viðgerða óverulegt
C. Talsverð hrörnun Timbur sprungið, rifið, einhver fúa- eða rakaskemmd. Skemrnd þó takmörkuð að umfangi. Talsverð viðgerð á byggingar- hluta, þó án þess að hann sé ónýtur.
D. Mikil hrörnun Efnið fúið, blautl og mikið skemmt. Mikil viðgerð, töluverður hluti eða allt þarfnast endurnýjunar.