Læknablaðið - 15.04.1996, Side 34

290
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
Einn sjúklingur varð hás eftir aðgerð, en
ekki tókst að fá upplýsingar um hvort hæsin
batnaði er frá leið. Einn fékk lungnabólgu í
kjölfar aðgerðar. Enginn sjúklingur lést í kjöl-
far aðgerðar. Fimm sjúklingar voru látnir er
þessi rannsókn var gerð. Dánarorsök þeirra
verður ekki rakin til aðgerðar eða ofstarfsemi í
kalkkirtlum. Sermiskalk eða kalkvaki þeirra
sjúklinga er greindust með vefjaauka eða tvö-
föld kirtilæxli voru mæld á ný. Tveir sjúklingar,
báðir með vefjaauka, reyndust vera með hækk-
un á kalkvaka í sermi, báðir níu árum eftir
aðgerð. Annar þessara sjúklinga var með eðli-
legt sermiskalk, hinn með lækkað.
Umræða
Markmið skurðaðgerða vegna ofstarfsemi
kalkkirtla er 100% lækning við fyrstu aðgerð.
Enduraðgerð er talin óæskileg þar sem líkur á
fylgikvillunr aukast og möguleikar á því að
finna sjúkan kirtil minnka í hvert sinn sem
skorið er (5). Slíkt markmið er þó óraunhæft sé
um vefjaauka að ræða því þar eru 11-55% líkur
á að sjúkdómurinn taki sig upp allt að 12 árum
eftir aðgerð, þrátt fyrir brottnám þriggja og
hálfs kirtils (5). Þeir sjúklingar sem skornir
voru á Landakotsspítala á tímabilinu 1973-
1994 vegna ofstarfsemi kalkkirtla fengu lækn-
ingu af sjúkdómnum í 97,5% tilfella við fyrstu
skurðaðgerð sé miðað við eitt ár eftir aðgerð.
Því til samanburðar má nefna að árangur fyrstu
aðgerðar á sérhæfðum innkirtlaskurðdeildum
er yfirleitt 90-95% (5,14,15).
Tíðni varnalegra fylgikvilla var há. Þrír
sjúklingar (rúm 7%) hlutu varanlegan kalk-
skort í kjölfar aðgerðar og þarfnast ævilangrar
lyfjameðferðar þess vegna. Því til samanburð-
ar má nefna, að árangur sams konar skurðað-
gerða á Borgarspítalanum á tímabilinu 1985-
1989 var 88% lækning við fyrstu aðgerð. Hins
vegar voru varanlegir fylgikvillar engir (4).
Niðurstöður þessara tveggja rannsókna lýsa í
hnotskurn þeim vanda sem fylgir skurðaðgerð-
um vegna offramleiðslu kalkvaka. Sé leitað
vandlega eykst hættan á fylgikvillum. Sé var-
lega farið, læknast færri. Vandinn liggur í því
að lítið finnst með hefðbundnum staðsetning-
arrannsóknum eins og technetium-thallium frá-
dráttarskanni og ómskoðun á hálsi (5), einnig í
því hve kalkkirtlar eru oft afbrigðilega stað-
settir og síðast en ekki síst í erfiðleikum við
greiningu á milli vefjaauka og kirtilæxlis í að-
gerð og við rannsókn á frystiskurðarsýnum.
Nýjar rannsóknaraðferðir til að staðsetja og
mæla starfsemi kalkkirtla fyrir aðgerð og í að-
gerð geta hjálpað til við lausn þess vanda sem
fjölkirtlasjúkdómur eða afbrigðileg staðsetn-
ing kalkkirtils hefur í för með sér. Technetium
99m sestamibi joð 123 skann af kalkkirtlum
virðist taka öðrum staðsetningarrannsóknum
fram bæði að næmi (87,5%) og sértæki (100%)
(16-18). Skyndimælingar á lækkun kalkvaka
(19) og/eða ómskoðun á hálsi í aðgerð hjálpa til
við mat á því hvort aðgerð hafi heppnast eða
ekki. Báðar þessar rannsóknaraðferðir gefa
möguleika á einhliða rannsókn á hálsi í fyrstu
skurðaðgerð hjá stórum hópi sjúklinga. Við
það styttist aðgerðartíminn og líkur á fylgikvill-
um minnka (16,20). Nákvæmari og öruggari
staðsetningarrannssóknir munu gefa mögu-
leika á aðgerð í staðdeyfingu hjá sjúklingum
sem ekki þola svæfingu (21). Einnig auka þess-
ar rannsóknaraðferðir líkur á árangursríkri að-
gerð í fyrstu tilraun, einkum hjá sjúklingum
með kirtilæxli.
Niðurstöður þessarar rannsóknar undir-
strika nauðsyn þess að fylgst sé ævilangt með
sjúklingum er skornir hafa verið upp vegna
frumofstarfsemi í kalkkirtlum. Þrír sjúklingar
(7%) fengu sjúkdóminn aftur, eftir aðgerð sem
í upphafi var vel heppnuð. Einn sjúklinganna
var með kirtilæxli og tveir með vefjaauka. Alls
greindust fjórir sjúklingar með vefjaauka og
því eru 50% þeirra með endurvakinn sjúkdóm.
Greining á kirtilæxli sem góðkynja er ekki
mjög örugg vegna vandkvæða við endanlega
vefjagreiningu í þeim tilfellum þar sem um
ósamhverfan vefjaauka er að ræða. Einnig get-
ur verið um ósamhverft fjölkirtilæxli að ræða
(22). Lýst hefur verið ofstarfsemi kalkkirtla hjá
sjúklingum þrátt fyrir eðlileg kalkgildi (23). Því
vaknar sú spurning hvort nægjanlegt sé að
fylgjast eingöngu með kalkgildum eftir aðgerð.
Vefjarannsókn er annmörkum háð (4) og til
að tryggja öryggi greiningar er gerð krafa um
vefjaskoðun á fleiri en einum kalkkirtli hjá
sjúklingum með ofstarfsemi kalkkirtla af völd-
um kirtilæxlis (24-26). í þessarí rannsókn var
kirtilæxlisgreiningin hjá tæplega helmingi
sjúklinga studd vefjaskoðun á tveimur eða
fleiri kalkkirtlum. Sautján (51,5%) sjúklingar
fengu hins vegar meðhöndlun með brottnámi
og vefjaskoðun einungis eins kalkkirtils, það er
að segja kirtilæxlisins sjálfs. Reyndist árangur
meðferðar sambærilegur eða nærri 100% hjá
báðum hópum. Fitzgibbons (27) bendir á þá