Læknablaðið - 15.10.1998, Síða 48

756
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
ingur fullorðins fólks sem
hefur ráð á því að leita ti!
tannlæknis og mér er spum
hvort við séum að hverfa aftur
til tanngómaþjóðar. Þetta hef-
ur komið fram bæði í athug-
unum á vegum landlæknis-
embættisins og athugunum
tannlæknadeildar Háskólans
og er mjög alvarlegt.
Margir eru þeirrar skoðunar
að meiri sparnaði sé beitt í
heilbrigðisþjónustu en til
dæmis í menntamálum og
fleiri málaflokkum. Eg veit
svo sem ekki hvað veldur, en
flestir þeirra sem standa að
sparnaðinum eru miðaldra
stjórnendur og stjórnmála-
menn sem virðast hafa gleymt
tryggingalöggjöfinni og
þekkja lítið til haga sjúklinga.
I sambandi við þetta vax-
andi misrétti sem við erum að
upplifa má vísa til orða Jo As-
vall, framkvæmdastjóra Evr-
ópusviðs Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar, en hann var
gestur okkar á fundinum.
Hann taldi umræðu um fátækt
í heiminum vera á lalsverðum
villigötum, þar sem menn
vildu yfirleitt líta lil annarra
heimsálfa en Evrópu þegar fá-
tækt bæri á góma. En sam-
kvæmt nýjustu rannsóknum
búa nú hlutfallslega jafnmarg-
ir við lífskjör undir fátæktar-
mörkum í Evrópu, aðallega A-
Evrópu, og þeim álfum sem
menn hafa viljað nefna van-
þróaðar. Þess vegna má búast
við mjög vaxandi straumi
flóttamanna. Hann upplýsti
ennfremur að samkvæmt nýj-
um skýrslum frá bresku heil-
brigðisþjónustunni og Al-
þjóðabankanum tækju menn á
þeim bæjum nú skýra afstöðu
gegn markaðsrekstri í heil-
brigðisþjónustu, vegna afleið-
inganna sem eru þær að jafn-
ræði raskast, hluti íbúa fær
verri þjónustu og þjónustan
verður dýrari.“
„Den islandske
epidemien“
- Frumvarp heilbrigðisráð-
herra um gagnagrunn var kynnl
á fundinum og eins afstaða
þíns embættis til þess, er eitt-
hvað þessu líkt í gangi á hin-
um Norðurlöndunum?
„Frumvarpið sjálft vildu
kollegar mínir lítið ræða og
þótti sem þar færi viðkvæmt
innanríkismál. Menn ræddu
hins vegar almennt um gagna-
grunna og það kom skýrt fram
að miðlægur gagnagrunnur er
ekki til umræðu hjá þeim. Þeir
leggja höfuðáherslu á að upp-
lýsingar um heilsufar séu í
mörgum litlum gagnagrunn-
um en ekki einum stórum eins
og lagt er til í fyrirliggjandi
frumvarpi. Heilsufarsskrár
eru lokaðar inni á opinberum
stofnunum og ekki seldar á
markaðsvirði til einkafyrir-
tækja. Vissulega er sókn í það
víðar en hjá okkur að fá að
steypa heilsufarsupplýsingum
saman, það var reynt í Finn-
landi en því var hafnað og
sömu sögu er að segja frá
Noregi. Þar leitaði lyfjafyrir-
tæki eftir upplýsingum úr
sjúkraskýrslum frá rfkisspítöl-
unum í Osló og bauð í staðinn
100 milljón dollara styrk til
vísindarannsókna. Eina skil-
yrðið fyrir styrknum, að fengn-
um upplýsingum úr sjúkra-
gögnum, var að á viðkomandi
deild yrði einungis ávísað
lyfjum frá fyrirtækinu næstu
þrjú árin. Þessu var alfarið
hafnað, þannig að umræða
eins og hér hefur farið fram að
undanfömu er einfaldlega ekki
fyrir hendi á hinum Norður-
löndunum. Reyndar datt út úr
einum fundarmanna: Gud be-
vare os for den islandske epi-
demien - þótt ekki væri það
mælt í opinberri umræðu.“
Olafur sagði að vissulega
væru erfðafræðilegar upplýs-
ingar til í tölvutæku formi, en
alls ekki til samkeyrslu við
aðrar upplýsingar. Á hinn bóg-
inn eru mjög fáar reglur í gildi
um ættfræðiupplýsingar, það
er eins og hver og einn geti
safnað þeim að vild. Þess
vegna væri ekkert vandamál
að færa slíkar upplýsingar inn
í stóran gagnagrunn með
kennitölum og öllu. En hvaða
aðilar geta veitt leyfi til að
nýta upplýsingar sem fyrir
hendi eru?
„Það eru starfandi tölvu-
nefndir í hverju landi, þar er
um að ræða embættismanna-
nefndir, ráðherraskipaðar eftir
tilnefningu ákveðinna stofn-
ana, nákvæmlega eins og hjá
okkur þar sem til dæmis full-
trúar landlæknisembættisins
og Háskólans eiga sæti í
Tölvunefnd. Það sem greinir á
milli er hins vegar að nefnd-
irnar á hinum Norðurlöndun-
um eru mjög vel mannaðar
miðað við íslensku tölvunefnd-
ina sem er í músarlíki. Vegna
þessa hefur landlæknisemb-
ættið lagt til, að komi til þess
að heilsufarsupplýsingar færu
í einhvern miðlægan gagna-
grunn, verði eftirlit með þeim
hjá landlæknisembættinu, í
samræmi við þau lög sem í
gildi eru.“
Samband læknis og
sjúklings grundvallast á
þagnarskyldu
„Til að nýta heilsufarsupp-
lýsingar í rannsóknarskyni
gildir sú almenna regla, að
sjúklingur verður að veita
upplýst samþykki fyrir þátt-
töku. Þetta byggir á þagnar-