Læknablaðið - 15.10.1998, Blaðsíða 53

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
759
þykki sjúklingsins alla daga.
En það þarf ekki að fara lengra
en niður á Spán til að finna það
sem við myndum kalla ákafa
forræðishyggju. Þar er sjúk-
lingurinn talinn meira eða
minna ófær um að vita hvað er
honum fyrir bestu og hann lítið
hafður með í ráðum.
Um þetta eru skiptar skoð-
anir meðal lækna og okkur
hættir dálítið til að álíta okkar
aðferðir bestar og að hinir séu
ekki komnir eins langt á þró-
unarbrautinni og við. Það er
oft auðvelt að gera sig sekan
um nokkurs konar menningar-
lega heimsvaldastefnu í við-
ræðum við fólk af öðrum
menningarsvæðum. En það er
ekkert sem segir að við höfum
endilega rétt fyrir okkur. Stund-
um göngum við dálítið langt í
þessu og þröngvum jafnvel upp
á sjúklingana upplýsingum
sem þeir hafa ekki forsendur
til að meta og vilja jafnvel
ekki fá. En reglurnar segja að
þeir eigi að fá að vita allt og
stundum hættir læknum til að
skýla sér á bak við þær reglur.
Þar með eru þeir lausir allra
mála og sjúklingurinn ber
ábyrgð á sjálfum sér.
Víða um heim eru viðhorfin
þau að samfélagið og fjöl-
skyldan kemur á undan ein-
staklingnum. Hér heima látum
við nákominn ættingja eins og
maka ekki fá upplýsingar án
þess að ráðfæra okkur fyrst
við sjúklinginn. Sums staðar í
Afríku og Asíu er þessu öfugt
farið, þar er sjúklingurinn
jafnvel sá síðasti sem fær eitt-
hvað að vita um ástand sitt.
í Kína er kerfið þannig að
það er atvinnurekandinn sem í
raun ber ábyrgð á heilsufari
starfsmanna sinna og ef ein-
hver þeirra deyr er fyrirtækinu
skylt að ráða annan úr fjöl-
skyldunni til starfa svo fram-
færsla hennar sé tryggð. Þar
eru læknar líka oft búnir að
tala við atvinnurekandann og
alla fjölskylduna um meðferð
og batahorfur áður en sjúk-
lingurinn fær nokkuð að vita.“
Að bjarga lífi eða bæta
það
- Setur það ekki sitt mark á
siðfræði lækna að í þróunar-
ríkjunum eru þeir að starfa
upp á líf og dauða meðan lækn-
ar á Vesturlöndum eru frekar
að fást við lúxusvandamál eins
og afleiðingar reykinga og
offitu?
„Jú, vissulega hefur það sín
áhrif að læknar í þriðja heim-
inum eru fyrst og fremst að
bjarga lífi fólks meðan við hér
á Vesturlöndum erum að
reyna að bæta lífið og lengja
það. Þá verður sú spurning
áleitin hvort vestræn læknis-
fræði sé hætt að snúast um
grundvallaratriði en sé að
breytast í einskonar markaðs-
þjónustu þar sem fólk kemur
til þess að fá sér nýtt útlit eða
kaupa sér glasabörn."
- Víða um heim leikur trúin
stórt hlutverk í þeirri siðfræði
sem læknar stjórnast af, er
ekki svo?
„Jú, og þar er munurinn líka
mikill eftir trúarbrögðum. Við
hér á Norðurlöndum erum ein-
faldlega ekki trúuð nema þá í
þeim skilningi að við lítum á
vísindin sem trúarbrögð og
leggjum allt okkar traust á þau.
Það mætti jafnvel líta á lækna
sem presta framtíðarinnar sem
skera úr um líf og dauða og
boða fagnaðarerindið í formi
lukkupilla og eilífs kynlífs.
Trúin getur sett mönnum
skorður og hún getur líka virk-
að á svipaðan hátt og reglumar
sem við setjum okkur, orðið
læknum skjól fyrir ábyrgð."
- En trúin setur líka mark
sitt á umræður um hluti eins og
fóstureyðingar og lfknardráp.
„Jú, einn læknaneminn,
kona frá Súdan, sagði frá því
að umræður um slíkt væru
óhugsandi meðal lækna í lönd-
um múslima. En það er ekki
bara trúin heldur líka þetta sem
við ræddum um áðan, læknar í
þessum löndum eru uppteknir
við að bjarga lífi. Sú hugsun að
enda líf er víðsfjarri þeim. Þeir
eru ekki komnir á það stig sem
við erum að skera úr um það
hvaða líf sé þess virði að því sé
lifað.“
Siðfræðikennslu þarf að
auka í HÍ
- A ráðstefnunni var líka
fólk frá austanverðri Evrópu,
hvemig voru viðhorf þess?
„Eg verð að játa að mér
gafst ekki ráðrúm til að tala
mikið við það fólk, en það
verður spennandi að fylgjast
með því sem þar gerist. Sum
þessara ríkja eru í þeirri stöðu
að þurfa að byggja heilbrigðis-
kerfið upp frá grunni. Þama
var til dæmis geðlæknanemi
frá Rúmeníu sem sagði að
hennar heimaland væri á stigi
þróunarríkjanna hvað geð-
læknisþjónustu varðar, hún
væri varla til. En sum ríki
Austur-Evrópu eru þó lengra á
veg komin á þessu sviði, til
dæmis Tékkland og Ungverja-
land.“
- Nú ert þú kominn heim og
sestur aftur í Háskóla Islands,
er mikið rætt um siðfræði í
læknadeildinni?
„Nei, þegar á heildina er lit-
ið get ég ekki sagt að það eigi
sér stað mikil umræða um sið-
fræði meðal læknanema. Það
hafa verið haldnir einhverjir
umræðufundir um siðfræði
lækna þar sem mætingin hefur
verið þokkaleg, en það mætti
vera meira. Læknanámið er