Stefnir: tímarit um þjóðmál og fleira. - 01.04.1930, Side 24

118
Samvinna og sjálfstæði.
[Stefnir
ir yfirráðum á þessu sviði hefir
hvað eftir annað magnað á sig
vald þeirra grunsemda, að for-
kólfar hans telji samvinnuverzl-
un ekkert loka takmark íslenzkra
viðskiftamála. Þetta liggur í þeirra
ótrúlega fylgi við landsverzlun og
allar þær ríkiseinkasölur sem sett-
ar hafa verið á stofn á landi hér.
Af þeim aðgerðum hafa samvinnu-
félögin og aðrar verzlanir, haft
beint tjón sem engum hefir getað
dulizt. Hitt er eigi eins augljóst,
að landið allt hafi beðið halla af
öllu því brölti til samans, en sterk-
ar líkur eru þó til þess.
2. Félögin hafa horfið frá þeirri
stefnu að heimta slculdlaiis
viðskifti.
Eins og tekið hefir verið fram
hér að framan, var eitt af höfuð-
stefnuskráratriðum íslenzkra kaup
félaga það, að útrýma skuldaverzl-
un. Lengra hefir þó aldrei verið
gengið í þessu efni, en krefjast
þess að viðskiftamenn borguðu
upp um áramót. Hefir líka lengst
af tæplega verið hægt að fara
lengra, með þeirri viðskiftaafstöðu
sem almennt hefir verið til að
dreifa í sveitum okkar lands, þar
sem félögin hafa einkum starfað.
Að sjálfsögðu hefir þetta stefnu-
skráratriði upphaflega verið byggt
á þeirri illu reynslu, sem forvígis-
menn samvinnunnar hafa haft fyr-
ir augum af hinni illræmdu skulda-
verzlun fyrri tíma. Það hefir sem
sé byggst á þeirri höfuð nauðsyn
sem legið hefir til grundvallar fyr-
ir stofnun og starfsemi félaganna
frá byrjun, að auka og styrkja
fjárhagslegt og andlegt sjálfstæði
þeirra einstaklinga sem í félögun-
um störfuðu. Þessari heilbrigðu og
sjálfsögðu viðskiftakröfu, sem enn
mun standa sem stefnuskráratriði í
lögum flestra eða allra félaganna,
henni mun hafa verið leitast við
að fylgja fram til ársins 1919. Þá
skiftir algerlega um og síðan hefir
þessi krafa verið orð, er eigi hafa
verið virt, en staðið til ásteyting-
ar, fyrir hvern þann, sem nokkurn
hug hefir á að láta vera samræmi
milli lagafyrirmæla og og fram-
kvæmda í þeim félagsskap, sem
honum er annt um.
Til merkis um ástandið í þessu
efni má nefna það, að árið 1928
seldu 37 sambandsfélög vörur fyr-
ir 7.964.326.00 krónur, en í árslok
skulda viðskiftamenn sömu félaga
4.915.051.35 krónur.
Félagsmenn þessara félaga eru
við sömu áramót taldir 7201 en
þar frá má að minnsta kosti draga
félagatölu í Sláturfélagi Austur-
Húnvetninga því að það félag hef-