Stefnir: tímarit um þjóðmál og fleira. - 01.04.1930, Side 28

122
Samvinna og sjálfstæði.
[Stefnir
Gengið út frá þessu, sem hér
hefir verið tekið fram, er það auð-
sætt mál, að þau stefnuskifti kaup-
félaganna, sem hér hafaVerið gerð
að umtalsefni hafa orðið til þess,
að draga mjög úr því á þeim ára-
tug sem nú er að enda, að þau væru
þær nytjastofnanir almennri vel-
gengni til styrktar, sem þeim er
ætlað að vera, sem þau hafa áður
verið, og sem þau eiga að vera.
Eigi bætir það heldur úr skák,
að þeir sem ráðin hafa yfir þess-
um félagsskap, sem sé forkólfar
Framsóknarfl. hafa á síðustu
árum, gefið þeim grunsemdum
byr undir báða vængi, að þeir leggi
eigi mikla áherzlu á breytingar,
sem miða til þess, að útrýma
skuldaverzluninni. Þetta liggur í
því hvernig þeir hafa tekið einu
alvarlegu tilrauninni sem gjörð hef
ir verið til endurbóta á þessu sviði,
sem er frumvarpið um atvinnu-
rekstrarlán sem flutt var á Al-
Toingi 1928.
Hvað er framundan ?
Af því sem hér hefir verið tekið
fram, virðist auðsætt, að kaupfé-
lögin íslenzku hafa sveigt talsvert
frá þeim höfuð tilgangi, að vinna
fyrst og fremst að almennu efna-
legu og andlegu sjálfstæði hjá ein-
staklingum þjóðarinnar. Hafa þeg-
ar verið færð rök að því, að skulda-
verzlunin sé eigi vegur til efna-
legs sjálfstæðis, heldur miklu
fremur einn örðugasti steinninn í
götu þess. Hitt blasir við augum
allra hugsandi manna hvort það
muni vera heppilegur vegur til and
legs sjálfstæðis að það sé brýnt
fyrir skuldugum viðskiftamönn-
um ríkjandi verzlana, að það sé
ein þeirra helgasta samvinnu-
skylda að fylgja ákveðnum stjórn-
málaflokki að málum.
En nú er ástæða til að athuga þá
spurningu, hvað muni framund-
an. Sú grein samvinnunnar, sem
hér hefir verið gerð að umtalsefni,
hefir mikið vald á ýmsum sviðum
þjóðlífsins, og það ætti hún skil-
ið að hafa, væri hún eingöngu rek-
in með almenna hagsæld fyrir aug-
um. En samkvæmt framansögðu
er hér breytinga þörf, ekki í þá átt
að rýra mátt og fjármálavald fé-
laganna eða útrýma þeim af einu
eða öðru sviði, heldur í þá átt að
fá til vegar komið heilbrigðari og
heillavænlegri starfsemi hjá þeim
framvegis.
Það er ekki æskilegt, að þau
haldi áfram að vera stórfeldar
skuldaverzlanir, það er ekki æski-
legt, að þau séu undir pólitískum
yfirráðum, og það er ekki æskilegt,
að þau klofni hvert af öðru, eftir