Sagnir - 01.04.1989, Síða 42

Sagnir - 01.04.1989, Síða 42
Hilmar Garðarsson að ótta og sjúklega ímyndun hjá fólki.17 Þau fyrirbæri sem fólk eign- aði göldrum reyndi Eggert að skýra með aðstoð náttúrufræðinnar. Um meint galdraveður í Reykjafirði sagði hann: Hvirfilbylurinn stafar af því, að fjörðurinn er mjór, en að honum liggja há fjöll með hnjúkum og skörðum á báða bóga. í gegnum þau kemst loftstraumurinn ekki nema með sérstökum ofsa og krafti. ... þyt og hljóðgangi, sem heyrist langt að.18 Þegar tal náðist af viðkomandi „galdramanni", kom í ljós að hann var einungis gæddur góðum gáfum en galdurs varð ekki vart hjá honum.19 Besta vörnin gegn galdri var að mati Eggerts, hreinn guðsótti og vandað líferni eða m.ö.o. skynsam- legur hugsunarháttur og lífsvenjur. Enda hafa, sagði hann, ýmsir galdra- meistarar orðið að játa að skyn- sömu fólki væri ekki hægt að vinna mein með galdri. Skynsamir og djarfir menn lausir við alla hjátrú og hugaróra voru óhræddir við að taka á móti galdramönnum með vel úti- látnum löðrung svo dreyrði úr nös- um þeirra en við það misstu þeir all- an mátt samkvæmt hjátrúnni.20 Að alþýðu trú var einnig gott ráð að hýða galdramenn með brenninetlu. Þetta fannst Eggerti hreint ekki svo óskynsamlegt, því líklegt þótti hon- um að galdralöngunin myndi dvína ef slík hýðing væri sá tollur, sem galdrameistararnir þyrftu að greiða fyrir kukl sitt.21 Þótt ekki fari vantrú Eggerts á galdri milli mála, varar hann menn þó við því að afneita alfarið tilvist anda og mætti þeirra. Það leggur hann að jöfnu við að bera brigður á guðs orð og að samþykkja skaðlega villu „aðeins vegna þess að vor tak- markaða skynsemi og ófullnægj- andi heimspeki getur ekki gefið skýringar á þeim hlutum, sem vor alvísi skapari hefir talið, að væri mönnunum fyrir beztu að halda leyndum."22 Sveinn Pálsson sagði frá því að al- þýða manna hefði álitið séra Snorra Björnsson á Húsafelli rammgöldr- óttan og trúað því að hann gæti vak- ið upp draug og látið kölska sjálfan þjóna sér. „Orðrómur þessi hefur skapazt af því, að síra Snorri er óvanalega vel að sér í eðlisfræði, landafræði og sögu.“23 Ummæli Sveins um Snorra minna á það, sem Eggert Ólafsson sagði um galdra- manninn í Reykjafirði. Eggert átti þess kost að skoða nokkra þá, sem sýkst höfðu af völdum galdurs. Ekki greindi hann á þeim neina galdra- veiki en taldi mennina alla veiklaða og haldna þunglyndi, flogaveiki og hugarórum, enn fremur slagi og krapateygjum í innyflum. „Á öðrum var engin sérstök sjúkdómseinkenni að sjá, en þá skorti sýnilega skyn- semi og þrótt á sál og líkama. ímynd- að'ur galdur hafði sýkt þá ,..“24 Hannes Finnsson og Magnús Steph- Galdra-Leifi. „Þorieifur heiti eg Þórðarson, þekktur af mönnum fínum: Hafði eg aldrei þá heimsku uon að hafna skapara mínum." ensen fjalla fremur lítið um galdur en samt er ljóst að hvorugur trúði á hann. Hannes setti galdur óðar í samband við hjátrú og hindurvitni og sagði börn sín hæðast að galdra- sögum.25 Magnús lofaði 18. öldina í eftirmælum um hana, fyrir að „öll- um ofsóknum fyrir kukl, öllum brennum og líflátum saklausra fyrir svonefndan galdur" var þá „öldungis hætt“.26 Draumar og fyrirboðar Trúðu upplýsingarsinnar á fyrir- boða? Hannes Finnsson virðist ekki hafa lagt trúnað á slíka hluti og ekki er laust við að hann hæðist að Giz- uri nokkrum sem þóttist kunna að ráða flesta fyrirboða. Hannes sagði: „Fyrir bólunni dreymdi hann ekki, ... fyr en eptir að hún var víða geingin ...“27 Þetta kallast að vera vitur eftir á og fannst Hannesi lítið til koma. Jón Espólín kunni heldur ekki að meta slíkar gáfur. Þóru nokkurri Helga- dóttur vitraðist eitthvað í draumi árið 1628, sem menn töldu boða ófrið mikinn og hernað „enn þat var hellst at lesti at þær vitranir skédu allar eptir hernadinn, enn engar ádr, oc var sídan ecki rænt þat er telja megi hjér vid land .,."28 Austur í Álftafirði dreymdi tvo menn að mána- myrkvi sem þeir höfðu séð myndi boða sótt og blóðsúthellingar. Þetta vildu menn ekki bera brigður á, jafn- vel þótt ósannaðist. Og fannst Jóni það skiljanlegt þar sem slíkur hé- 40 SAGNIR
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.