Sagnir

Ataaseq assigiiaat ilaat

Sagnir - 01.04.1989, Qupperneq 42

Sagnir - 01.04.1989, Qupperneq 42
Hilmar Garðarsson að ótta og sjúklega ímyndun hjá fólki.17 Þau fyrirbæri sem fólk eign- aði göldrum reyndi Eggert að skýra með aðstoð náttúrufræðinnar. Um meint galdraveður í Reykjafirði sagði hann: Hvirfilbylurinn stafar af því, að fjörðurinn er mjór, en að honum liggja há fjöll með hnjúkum og skörðum á báða bóga. í gegnum þau kemst loftstraumurinn ekki nema með sérstökum ofsa og krafti. ... þyt og hljóðgangi, sem heyrist langt að.18 Þegar tal náðist af viðkomandi „galdramanni", kom í ljós að hann var einungis gæddur góðum gáfum en galdurs varð ekki vart hjá honum.19 Besta vörnin gegn galdri var að mati Eggerts, hreinn guðsótti og vandað líferni eða m.ö.o. skynsam- legur hugsunarháttur og lífsvenjur. Enda hafa, sagði hann, ýmsir galdra- meistarar orðið að játa að skyn- sömu fólki væri ekki hægt að vinna mein með galdri. Skynsamir og djarfir menn lausir við alla hjátrú og hugaróra voru óhræddir við að taka á móti galdramönnum með vel úti- látnum löðrung svo dreyrði úr nös- um þeirra en við það misstu þeir all- an mátt samkvæmt hjátrúnni.20 Að alþýðu trú var einnig gott ráð að hýða galdramenn með brenninetlu. Þetta fannst Eggerti hreint ekki svo óskynsamlegt, því líklegt þótti hon- um að galdralöngunin myndi dvína ef slík hýðing væri sá tollur, sem galdrameistararnir þyrftu að greiða fyrir kukl sitt.21 Þótt ekki fari vantrú Eggerts á galdri milli mála, varar hann menn þó við því að afneita alfarið tilvist anda og mætti þeirra. Það leggur hann að jöfnu við að bera brigður á guðs orð og að samþykkja skaðlega villu „aðeins vegna þess að vor tak- markaða skynsemi og ófullnægj- andi heimspeki getur ekki gefið skýringar á þeim hlutum, sem vor alvísi skapari hefir talið, að væri mönnunum fyrir beztu að halda leyndum."22 Sveinn Pálsson sagði frá því að al- þýða manna hefði álitið séra Snorra Björnsson á Húsafelli rammgöldr- óttan og trúað því að hann gæti vak- ið upp draug og látið kölska sjálfan þjóna sér. „Orðrómur þessi hefur skapazt af því, að síra Snorri er óvanalega vel að sér í eðlisfræði, landafræði og sögu.“23 Ummæli Sveins um Snorra minna á það, sem Eggert Ólafsson sagði um galdra- manninn í Reykjafirði. Eggert átti þess kost að skoða nokkra þá, sem sýkst höfðu af völdum galdurs. Ekki greindi hann á þeim neina galdra- veiki en taldi mennina alla veiklaða og haldna þunglyndi, flogaveiki og hugarórum, enn fremur slagi og krapateygjum í innyflum. „Á öðrum var engin sérstök sjúkdómseinkenni að sjá, en þá skorti sýnilega skyn- semi og þrótt á sál og líkama. ímynd- að'ur galdur hafði sýkt þá ,..“24 Hannes Finnsson og Magnús Steph- Galdra-Leifi. „Þorieifur heiti eg Þórðarson, þekktur af mönnum fínum: Hafði eg aldrei þá heimsku uon að hafna skapara mínum." ensen fjalla fremur lítið um galdur en samt er ljóst að hvorugur trúði á hann. Hannes setti galdur óðar í samband við hjátrú og hindurvitni og sagði börn sín hæðast að galdra- sögum.25 Magnús lofaði 18. öldina í eftirmælum um hana, fyrir að „öll- um ofsóknum fyrir kukl, öllum brennum og líflátum saklausra fyrir svonefndan galdur" var þá „öldungis hætt“.26 Draumar og fyrirboðar Trúðu upplýsingarsinnar á fyrir- boða? Hannes Finnsson virðist ekki hafa lagt trúnað á slíka hluti og ekki er laust við að hann hæðist að Giz- uri nokkrum sem þóttist kunna að ráða flesta fyrirboða. Hannes sagði: „Fyrir bólunni dreymdi hann ekki, ... fyr en eptir að hún var víða geingin ...“27 Þetta kallast að vera vitur eftir á og fannst Hannesi lítið til koma. Jón Espólín kunni heldur ekki að meta slíkar gáfur. Þóru nokkurri Helga- dóttur vitraðist eitthvað í draumi árið 1628, sem menn töldu boða ófrið mikinn og hernað „enn þat var hellst at lesti at þær vitranir skédu allar eptir hernadinn, enn engar ádr, oc var sídan ecki rænt þat er telja megi hjér vid land .,."28 Austur í Álftafirði dreymdi tvo menn að mána- myrkvi sem þeir höfðu séð myndi boða sótt og blóðsúthellingar. Þetta vildu menn ekki bera brigður á, jafn- vel þótt ósannaðist. Og fannst Jóni það skiljanlegt þar sem slíkur hé- 40 SAGNIR
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.