Sagnir - 01.04.1989, Page 44

Sagnir - 01.04.1989, Page 44
Hilmar Garðarsson dögum og jafnvel ársfjórðungum saman og eftir því fara snjóalög.39 Við árið 1630 sagði Jón Espólín frá sólmyrkva sem talinn var boða meiri tíðindi en venja var vegna þess hve óvenjulega litskrúðugur hann var. Hann taldi sig þekkja or- sökina og áleit litadýrðina stafa af „dömpum ... er jafnann verda utar- lega oc nedarlega í dampahvolfi ,..“40 Af framan sögðu má ljóst vera að upplýsingarmönnum þótti trú al- mennings á drauma og fyrirboða vera að mestu úr lausu lofti gripin. Það sem hjátrúin ætlar fyrirboða á sér flest náttúrulegar skýringar, svo sem halastjörnur. Af draugum, álfum og tröllum í íslenskri þjóðtrú er til aragrúi af alls konar yfirnáttúrulegum verum hverra tilvist náttúruvísindin ekki viðurkenna. Nefna má álfa, risa og drauga. Var eðli þeirra með ýmsu móti, sumar voru góðar en aðrar illar. En lærðir menn á upplýsingar- öld höfnuðu tilvist þeirra. Þegar fávísa alþýðu skorti skiln- ing á fyrirbærum náttúrunnar kenndi hún þau illum öndum. Og reyndu upplýsingarsinnar mjög að finna skynsamleg rök fyrir því sem almenningur áleit verk drauga eða álfa. Eitt af því sem hreinsast þurfti og betrast að mati Hannesar Finns- sonar, var draugatrúin. Hann hafn- aði tilvist drauga og sagðist oft hafa séð draug, en ætíð reynt þá við nán- ari athugun vera „einasta missýn- ingar". Og reyndist svo um nábleika loðna höfuðið sem strákhnokki nokkur, Lýður að nafni, þóttist hafa séð á heimili biskups. Hannes ráð- lagði börnum sínum er þau þættust sjá draug, að ganga þar að óhrædd og kanna hvað það væri, því nátt- úrulegar orsakir mætti ætíð finna fyrir þess háttar „missýningum".41 Ef vansköpuð lömb fæddust voru draugar og huldufólk talin valda því, með því að þvælast fyrir augum ánna. En þeir sem líta skynsamlega á málin og það gera flestir að sögn Eggerts Ólafssonar, vita að Þær ær, sem ganga í fjörum og eta þang og þara, fæða miklu oft- ar vansköpuð lömb en hinar, sem á grasi ganga, jafnvel þótt þær gangi nærri sjó. í fjörunni er margt stórra og smárra skorkvik- inda. Þar eru einnig fuglar og fiskar. Þetta ásamt gufum þeim, er stíga upp í loftið, þegar heitt er, getur auðveldlega skapað ýmsar skrípamyndir í ímyndun lambfullra áa.42 Náttúran sjálf orsakar sem sé þenn- an vanskapnað í ánum en ekki álfar og draugar enda tilvist þeirra ekki á rökum reist að mati upplýsingar- manna. En nú þykjast skyggnir menn hafa séð drauga? Skyggnir menn „sjá ekki drauga með augun- um, heldur eru bæði þeir og aðrir, sem slíkt skynja, sjúkir á einhvern hátt,“ sagði Eggert.43 Jón Espólín sagði frá því að árið 1518 hafði Erlendur nokkur átt barn með álfkonu. Var á þeim tímum lagður trúnaður á sögur af því tagi. En Jón var vantrúaður og kallaði þetta „gamlar kerlingasögur".44 En hvað með tröllin? Sannar ekki stafurinn langi í Hrútafirði og trölla- þefurinn tilvist þeirra? Ekki fallast upplýsingarsinnar á það. Jón Espólín gat þess við árið 1666, að 20 álna langan staf hefði rekið í Hrútafirði og „eignudu menn tröllum, hvad sem verit hefir med réttur."45 Trölla- þefur sem menn segjast hafa fundið 42 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.