Sagnir

Ataaseq assigiiaat ilaat

Sagnir - 01.04.1989, Qupperneq 82

Sagnir - 01.04.1989, Qupperneq 82
Egill Ólafsson Þegar Darwin var að ferðast um Patagóníu, sá hann mæður bera ný- fædd börn alsnakin þó ísing væri úti, og regndroparnir frysu, svo húð- ina hélaði. Það er augljóst, að ekkert veiklað barn hefði staðist þann kulda, þess vegna komust að eins hraustu börnin upp. Hér erum við þá komin að einni aðalorsökinni til hnignunarinnar í menningar- löndunum, sem einungis verður úr bætt með því að finna ráð til að herða og styrkja veiku kynslóðina, sem nú er verið að nostra við að halda lífinu í, iíkt og suðrænum jurtum í vermireitum, en sem áður var gefið á gaddinn. Ef vér eigum að halda þessari veikluðu kynslóð við, þá verðum vér að lækna veiklunina og koma í veg fyrir margföldun allra veiklunarmerkja við erfðir mann fram af manni, með kynbóta- ráðum og skynsamlegu viti, því ella drýgjum vér sjálfsmorð á kyn- flokki vorum með undanrenningarvorkunnsemi við lítilmagnann. Heimild: Steingrímur Matthíasson: „Heimurinn versnandi fer.“ Skímir 1913,263. þurfi að beita vondum ineðulum til að lifa af. Það er spurning hvort rúm er fyrir nokkra siðfræði í þessari kenningu. Siðfræði er marklaus nema einhver möguleiki sé á því að breyta umhverfinu til samræmis við það sem maður kýs. Ef að siðferðið væri bara eitthvert lögmál þá er það ekki í mannlegu valdi að breyta einu eða neinu til góðs. Þjóðareinkenni íslendinga Umræður um mannbætur voru all- miklar á íslandi á fyrri hluta þessar- ar aldar. Ýmsir íslenskir mennta- menn, sérstaklega læknar, hrifust af mannbótastefnunni. Erfitt er að skýra þetta fullkomlega en þó má fullyrða að menn hafi aðhyllst þess- ar hugmyndir fyrst og fremst vegna einlægrar framfaratrúar sem hefur verið í góðu samræmi við þær fram- farir sem voru að verða á íslensku samfélagi á þessum tíma. Framfarir í erfðafræði, en þær voru örar í kjölfar uppgötvana austurríska munksins Gregors Mendels (1822- 1884), vöktu áhuga íslenskra lækna á mannbótastefnunni. Mannbótaumræðan tengist um- ræðu um þjóðareinkenni íslend- inga sem var mikil í upphafi þessar- ar aldar. Guðmundur Finnbogason taldi að landið hefði mótað íslend- inga og gert þá öðruvísi en aðrar þjóðir. Hann gekk út frá þeirri kenn- ingu franska náttúrufræðingsins Jean de Lamarchs (1744-1829) að umhverfi móti stofninn, að gíraffinn sé svona hálslangur vegna þess að hann hafi alltaf verið að teygja sig upp í laufið í trjánum. Guðmundur nefnir t.d. að fjallaþjóðir séu al- mennt taldar glaðlyndar og fjörugar án þess að skýra það frekar og að sveitamenn sem sífellt gangi á ósléttu verði öðruvísi í göngulagi en borgarbúar sem sífellt gangi á þil- sléttu." Guðmundur hélt því fram, eins og fleiri, að til íslands hefðu upphaf- lega flust sérstakir „úrvalsmenn". Skýringarnar á þessu eru eftirfar- andi. Norðurlönd eru harðbýlt svæði og þar gat aðeins þrifist harð- gert fólk. Þetta fólk lifði frekar ein- angrað frá umheiminum svo að það spilltist lítt eða ekki af öðrum kynjum. Frá Noregi flutti síðan til ís- lands áræðið og harðgert fólk sem þoldi illa ófrelsi Haralds hárfagra. Þessi söguskoðun kemur víða fram t.d. í íslands sögu eftir Jónas Jóns- son (1885-1968) frá Hriflu sem var kennd í barnaskólum í 70 ár. í grein sem Guðmundur Finnbogason skrif- aði vitnar hann í Elsworth Hunting- ton prófessor við Yale háskóla í Bandaríkjunum. Prófessor þessi virðist hafa haft meira en lítið álit á íslandi og íslendingum. Niðurstaða prófessorsins er þessi: ísland er undraland. Þrátt fyrir eðlisgalla sína hefir það um 1000 ár staðið í fylkingarbroddi menn- ingarinnar. Er það sanni næst, að það hafi, að tiltölu við fólks- fjölda, lagt stærri skerf til fram- fara mannkynsins en nokkurt annað svæði, að undanteknu Grikklandi hinu forna og Gyðinga- landi.12 Hungur og hallæri hefur sam- kvæmt þessu haft jákvæð áhrif á landsmenn. Þetta er í góðu sam- ræmi við það sem Spencer sagði um að erfiðleikar væru af því góða. Óblíð veðrátta hefur t.d. þessi góðu áhrif. „Hún beygir dáðleysingjann, en kveikir upp karlmennskuna og glæðir þróttinn í hinum hrausta og hugprúða, og það mundi vera í anda Bjarna: „frostið oss herðir", kveður hann.“13 Guðmundur ræðir fleiri tegundir af erfiðleikum en efast um að drepsótt- ir virki mannbætandi því að þær virðast leggjast jafnt á gáfumenn sem heimskingja. Sama segir hann að gildi um sjóslys. Hugmyndir um jákvæð áhrif af hallærum og hungursneyðum koma víða fram. Þorvaldur Thoroddsen (1855-1922) náttúrufræðingur segir t.d.: Stórabóla gekk yfir landið sem kunnugt er 1707-1708, og er talið að 18 þúsundir manna hafi dáið. Gerði sótt þessi landinu mikið tjón, en hreinsaði jafnframt til, því þá dó mikið af flökkulýð, holdsveiku fólki og öðrum aum- ingjum.14 Svipuð viðhorf koma fram hjá Steingrími Arasyni (1879-1951) kennara, í bók hans Mannbœtur. Hann fer mörgum orðum um dýr- asta auð þjóðarinnar sem sé lífs- kraftur hennar, andlegur, líkamleg- ur og siðferðilegur. Þessi mikli lífs- kraftur er tilkominn vegna þess hve fósturjörðin hefur „agað oss strangt". Sem dæmi um þennan aga nefnir hann ungbarnadauðann. Áður fyrr dó á fyrsta aldursári sem svaraði þrem og jafnvel fjór- um hundruðum af hverju þús- undi — eða eins mikið og mest á sér stað meðal hálfvilltra þjóða. Vont loft í baðstofum, fáfræði og óþrifnaður varð þeim að fjörtjóni, sem voru ekki því sterkari. Nú 80 SAGNIR
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.