Sagnir

Ataaseq assigiiaat ilaat

Sagnir - 01.04.1989, Qupperneq 99

Sagnir - 01.04.1989, Qupperneq 99
Hvað varð um ómagabörnin ... TAFLA 1 Fjöldi eftirlifenda 1845, landið allt: í hundraðshlutum Lífslíkur ómagabarna miðað Ómagar 36,5 við bændabörn voru Bændabörn (samanburðarhópur) 47,8 (36,5/47,8 x 100) = 76% TAFLA 2 Stéttaskipting 1845, allt landið. í hundraðshlutum. Ath.: Konur eru hér taldar í sama starfshóp og eiginmenn. „Lærðir menn“ Ómagar Bændabö 4,5 Bændur + grashúsmenn 42,6 68,0 Tómthúsmenn, sjómenn og húsfólk 10,8 4,5 Vinnufólk 40,5 17,5 1 horni barna 1,4 5,0 Ómagar 4,7 0,5 Alls 100,0 100,0 TAFLA 3 Giftingarstaða 1845. (Giftir T ekkjur + ekklar). í hundraðshlutum. Ómagar Karlar Konur Alls Landiðallt 78 56 65 Bændabörn Karlar Konur Alls 92 85 88 Sama gerðu Óskar og Guðni. Ásgeir valdi hins vegar bæði ómaga sem ólust upp hjá vandalausum (alls 74) og þá sem ólust upp árið 1801 hjá foreldrum (alls 21). Ekki er hægt að sjá að þessi mismunur á úr- vinnslu hafi haft marktæk áhrif á niðurstöðuna. Ómagabörnin dóu jafnt hjá foreldrum sem vandalaus- um. Margir einstaklingar kölluðust fósturbörn í manntalinu 1801. Hér <!r um margbreytilegan hóp að ræða. ^ar var t.d. að finna ættarómaga (þegar ættin en ekki sveitin sá um f'amfærslu ómagans) og þar voru einnig börn tiltölulega velstæðra bænda, sem komið var fyrir á öðr- um bæjum til menntunar eða fyrir vinsemdarsakir. Ákveðið var að hafa engin fósturbörn með í rannsókn- inni og gilti það um allar sveitir landsins. Þetta var einkum bagalegt við Austurlandsrannsóknina, þar sem fósturbörnin voru mörg og voru oft augljóslega einhvers konar ómagar. Vesturland ásamt Gullbringu- og Kjósarsýslu hafði nokkra sérstöðu í atvinnumálum. Stór hluti íbúanna þar var aðallega sjávarbændur og margir þeirra kölluðust grashús- menn í manntalinu 1801. Við valið á bændabörnum tók Óskar, sem rann- sakaði þennan landshluta, það ráð að telja til bændabarna öll börn fiski- manna. Þetta gæti verið ein ástæða þess að niðurstaða hans á örlögum bændabarnanna í samanburði við ómagabörnin stakk nokkuð í stúf við niðurstöður hinna: Lífslíkur “bændabarna" á Vesturlandi voru þannig aðeins minni en lífslíkur ómaganna, þveröfugt við það sem kom fram hjá hinum. En ástæða þessa gæti einnig verið hrein og klár tilviljun! Þannig voru lífslíkur ómaga svipaðar á Vesturlandi og gerðist á Vestfjörðum og Norður- landi vestra, en þær minnkuðu nokk- uð þegar austar dró. Miklu meiri breytileiki var hins vegar á lífslíkum bændabarnanna eftir rannsóknar- svæðum og því hlýtur tilviljana- þátturinn að hafa verið hér nokkur. En svipaðar niðurstöður fengust í ritgerðunum fjórum um stéttarstöðu ómaga- og bændabarnanna frá 1801 sem lifðu árið 1845. Miklu fleiri bændabörn giftust og þau komust ofar í stéttapíramídanum eins og sést greinilega í meðfylgjandi töflum. Á öllum „rannsóknarsvæðunum" fjór- um voru 45-52% barnaómaganna 1801 vinnuhjú eða ómagarárið 1845 og 35^15% þeirra voru þá bændur eða bændakonur. Hins vegar voru nær engin bændabörn 1801 ómagar árið 1845, 14-24% þeirra voru þá vinnuhjú og 65-76% bændur eða bændakonur. Hjúskaparstaða ómag- anna 1801 var breytilegri eftir „rann- sóknarsvæðum", en hæsta giftingar- hlutfall þeirra 1845 var á Austur- landi og Norðausturlandi, en þar voru líka fæstu ómagarnir á lífi. Á Vesturlandi árið 1845 var lægsta giftingarhlutfall ómaganna frá 1801 en þar voru líka fremur margir ómagar á lífi. Hugsanlegt er að ó- magadauðinn hafi verið óvenjulega hár á austanverðu landinu í harð- indunum á fyrstu áratugum 19. aldarinnar en þeir ómagar sem á annað borð lifðu hörmungarnar hafi haft meira „lífsrými" (t.d. til gift- inga) en ómagar í öðrum landshlut- um. En allt þarf þetta að rannsaka betur og líta verður á könnun þessa sem upphaf frekari athugana á ákveðn- um þætti í fólksfjölda- og fjölskyldu- sögu 19. aldar. SAGNIR 97
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.