Sagnir - 01.06.2005, Blaðsíða 21

Frelsi viljans f Þriðja rfldnu
í júní 1934 bauð Heinrich Himmler honum vinnu hjá
öryggissveitum nasista, SS (Schutzstaffel). Höss var í vafa lengi vel en
hermannsstarfið hafði átt svo vel við hann að hann lét slag standa. Siðla
árs 1934 fór Höss til Dachau, sem voru fyrstu þrælkunarbúðir Þriðja
ríkisins. Hann segir svo frá í ævisögu sinni að hefði hann ekki þegið
starfíð, hefði einhver annar gert það. Þar af leiðandi hefðu sömu glæpir
verið ffamdir, hvað sem þátttöku hans leið. Strax á fyrstu blaðsíðum
bókarinnar spyr hann hvað er rétt og hvað er rangt og reynir að ná
samúð lesenda.
Honum fannst lífíð í búðunum skrítið og hann átti erfitt með að
aðlagast því. Þar var áróður meiri en gerðist almennt í Þýskalandi gegn
hvers konar minnihlutahópum svo sem samkynhneigðum, Vottum
Jehóva en aðallega þó gyðingum. Þar var mikilvægt að geta mótað
huga SS-manna að vilja flokksins og búa til undirgefna menn sem
gerðu eingöngu það sem flokknum var þóknanlegt. Mest áhersla var
lögð á það hve hættulegir gyðingar væru og hversu veika
siðferðiskennd þeir hefðu. Gyðingar væru erkióvinir Þriðja ríkisins.
Strax á fyrstu blaðsíðum bókarinnar
spyr hann hvað er rétt og hvað er rangt
og reynir að ná samúð lesenda.
Viðurlög voru ströng við óhlýðni og brotum á reglum. Upp komst í
Dachau um verslun milli fangavarða og gyðinga. Theodor Eicke,
yfírmaður búðanna, refsaði báðum aðilum grimmilega og telur Höss
þetta atvik sýna að enginn hefði getað óhlýðnast skipunum þótt hann
hefði ekki geð í sér til að fylgja þeim."
En hvernig vinnu voru fangaverðirnir að inna af hendi í
þrælabúðum sem þessum? Fylgdu þeir skipunum möglunarlaust án
þess að hugsa um afleiðingamar eða liðu þeir sálarkvalir dag og nótt?
Höss bregður upp mynd af þremur gerðum fangavarða í ævisögu sinni:
Sá fyrsti er slæmur, hann nýtur þess að pynta fangana og leggur metnað
í að fínna upp nýjar aðferðir til pyntinga. Annar er góður og reynir að
gera líf fanganna bærilegra. Sá þriðji er hlutlaus og gerir eingöngu það
sem honum er sagt. Höss tekur dæmi af fanga sem er með kvef og
dvelst í köldum klefa. Sá slæmi slekkur á kyndingunni, sá góði hækkar
hitann eftir þörfum fangans og sá hlutlausi hækkar hitann en gleymir
sér og fanginn situr uppi með verra kvef en áður. Höss segist hafa verið
sá góði í þessu dæmi.
Hann segir ffá því að þegar hann var í fangelsi árið 1924 ásamt
félaga sínum, Martin Bormann, fyrir morð á stjómarandstæðingi, hafí
honum fundist það lífsnauðsynlegt að hafa eitthvað fyrir stafhi meðan
á vistinni stóð. Þess vegna hafi hann síðar sett upp skilti með
áletruninni Arbeit Macht Frei (Vinnan gerir þig frjálsan) yfir hlið
útrýmingarbúðanna í Auschwitz. Það hafi eingöngu átt að vera
fongunum hvatning. Höss segist hafa reynt að hvetja fangana til vinnu
í stað þess að beita sama áróðri og Eicke hafði gert sem búðastjóri í
Dachau. Eicke hafði sagt að gyðingar væm óvinir Þriðja ríkisins og
þeim skyldi refsað.
Rauði þráðurinn í bók Höss er sá að í Þriðja ríkinu hafi menn ekki
komist upp með að óhlýðnast skipunum, það hafi aðeins verið um eitt
að velja; að hlýða.
Rauði þráðurinn í bók Höss er sá að í
Þriðja ríkinu hafi menn ekki komist
upp með að óhlýðnast skipunum, það
hafi aðeins verið um eitt að velja; að
hlýða.
Snemma árs 1938 var Höss boðin stöðuhækkun og flutningur ffá
Dachau. Þá segist hann hafa íhugað að beijast fyrir því að fá að vinna
annars staðar en í þrælabúðum, það líf hafi ekki átt við hann. Hann átti
nú í innri baráttu um hvort hann ætti að hlusta á sannfæringu sína eða
halda hollustu sinni við SS-liðið og Þriðja ríkið.
Færanlegur gálgi sem notaður var til að hengja fanga sem taldir
voru líklegir til að valda vandræðum.
í ágúst sama ár þáði Rudolf Höss stöðu búðastjóra í Sachsenhausen
sem vom þrælabúðir nasista 34 km norður af Berlín. Dauðarefsingum
fór fjölgandi effir að stríðið hófst og stjómaði hann sjálfur einni af
aftökusveitum búðanna. Hann segist hafa þurft að nota aftökusveitina
nánast á hverjum degi. Yfirleitt vom það fangar sem vildu ekki vinna
eða skemmdarvargar sem vom drepnir af sveit Höss. En af hverju var
tekið svo hart á minniháttar brotum innan þælkunarbúðanna? Höss
segir að hræðsla við byltingu í þrælkunarbúðum hafi verið mikil og því
hafi verið gefin sú skipun að starfsmenn ættu að vera sérstaklega harðir
og strangir við fangana til að bijóta niður alla löngun til uppreisnar.
Eitt sinn sat Höss á spjalli við einn fangavörð um dauðarefsingar.
Stuttu síðar var þessi sami fangavörður sendur til hans i jámum og
þurfti Höss að leiða hann fyrir aftökusveit sína. Ástæðan fyrir
dauðarefsingunni var sú að fangaverðinum hafði verið skipað að fara
með fanga á dauðadeild en hann kannaðist lítið eitt við hann svo hann
leyfði honum að kveðja fjölskyldu sína. En fanginn fór út
bakdyramegin og flúði. Liðsforinginn var handtekinn í höfuðstöðvum
SS.V Með þessu er Höss að segja okkur að hann hafi neyðst til þess að
hlýða skipunum, annars yrði hann rekinn, honum varpað í fangelsi eða
hann tekinn af lífi. Er þá skárra að fylgja skipunum sem em
glæpsamlegar en að taka áhættuna á ofantöldum afleiðingum, fylgi
maður þeim ekki? Er nokkuð annað hægt?
Snemma árs 1940 var Höss boðið yfirmannsstarf í Auschwitz.
Hann þáði það og fullyrti að hann hafi vonast til að geta mótað búðimar
eftir sínu eigin höfði en hafi eingöngu fengið með sér menn sem vom
gegnsýrðir af hörkulegum aðferðum Eickes. Eins og áður sagði hafði
Höss sjálfur dvalið i fangelsi í fimm ár eftir fyrri heimsstyijöld og vissi
hvemig það var að vera innilokaður. Hann vildi því, að eigin sögn,
reyna að gera líf fanga innan múranna betra fyrst hann var orðinn
stjómandi. Honum tókst samt ekki að móta Auschwitz eins og hann
vildi vegna þess að undirmenn hans sýndu fongum eingöngu hörku og
jámaga Þriðja rikisins. Hann þurfti náttúmlega sjálfur að fylgja
skipunum yfirmanna sinna. Enda sagði Höss að raunvemlegur
yfirmaður þrælkunarbúða væri ekki maðurinn í brúnni, sem hann var þá
Sagnir 200519