Sagnir - 01.06.2005, Page 40

Jón M. ívarsson er
fæddur 1948. Hann
stundar nú BA nám í
sagnfræöi við Háskóla
íslands.
„En sautjándi júní hefur sigrað"
Þjóðhátíðardagur verður til
Dannebrog fór halloka fyrir íslenska fánanum í júní 1913. Samkeppni fánanna var
hörð næstu árin en að lokum hafði sá íslenski fullnaðarsigur.
Hugtakið þjóðhátiðardagur var óþekkt á íslandi þegar Jón Sigurðsson fœddist 17.
júní 1811. Þegar Jón lést 68 árum siðar var sú hugmynd ómótuð að helga honum slíkan
dag þótt nokkrum dýrðarljóma hafi þá þegar stafað af nafni lians. Það er því ómaksins
vert að kanna hvernig það kom til að árið 1944, þegar íslenska lýðveldið leit dagsins Ijós
þótti íslendingum einboðið að velja fœðingardag Jóns Sigurðssonar sem stofndag þess.'
ÞJÓÐRÆKNIR ÍSLENDINGAR MINNAST JÓNS
Fyrstir til að minnast afmælis Jóns Sigurðssonar eftir daga hans voru góðtemplarar sem
árið 1886 héldu samkomu í Reykjavík 17. júní undir forystu Þorláks Ó. Johnsons
kaupmanns sem var frændi Ingibjargar, konu Jóns. Árið eftir var annað samsæti á vegum
Þorláks en síðan heyrist ekki um hátíðahöld þann 17. júní fyrr en árið 1907, þegar
Stúdentafélag Reykjavíkur átti frumkvæði að samkomu til að minnast afmælis Jóns." Þetta
sumar var von á Friðriki konungi VIII. til landsins og það hefur eflaust átt sinn þátt í þeim
áhuga sem þjóðræknir Islendingar sýndu við að minnast Jóns Sigurðssonar. Harðar deilur
stóðu í stjómmálum milli Landvamarmanna sem vildu skilnað við Dani og
Heimastjómarmanna sem vildu fara hægar í sakimar. Á þjóðhátíðum í Reykjavík sem
haldnar höfðu verið 2. ágúst undanfarinn áratug var mikil konungshylling sem hefur
ugglaust farið fyrir brjóstið á þeim fyrmefhdu. Þeir vildu fremur hylla Jón Sigurðsson.
Samkoma Stúdentafélagsins hófst við alþingishúsið á Austurvelli. Safnaðist þar mikill
mannfjöldi og hlýddi á ræður ritstjóranna Bjöms Jónssonar sem minntist Jóns Sigurðssonar
og Bjama ffá Vogi sem flutti minni Islands. Merkisberar Stúdentafélags Reykjavíkur,
Kvenréttindafélags Reykjavíkur og Ungmennafélags Reykjavíkur stóðu hver með sinn fána
á stéttinni fyrir framan svalir alþingishússins meðan ræðumar vom fluttar. Ekki var minnst
þar á kónginn einu orði. Svo var gengið í skrúðgöngu í kirkjugarðinn við Suðurgötu og
lagður pálmaviðarsveigur á leiði Jóns. í ffásögn ísafoldar var talið að allt að 5000 menn
hefðu verið viðstaddir.'" Jóns Sigurðssonar var einnig minnst þennan dag bæði á ísafirði og
á Akureyri þar sem Ungmennafélag Akureyrar stóð fýrir almennri samkomu. Á báðum
stöðum var „Hvítblánum,“ hinum bláa fána sem margir vildu að yrði fáni íslands, flaggað
óspart.iv
38 Sagnir 2005