Sagnir - 01.06.2005, Síða 42

„En sautjándi júní hefur sigrað'
kónginum. Líklega hefur enginn íþróttaviðburður 20. aldar vakið jafn
mikla athygli alþjóðar og ástæðan var sú að norðlenski glímugarpurinn,
Jóhannes Jósefsson, strengdi þess heit á fundi Ungmennafélags
Akureyrar snemma árs að halda velli í konungsglímunni eða heita
minni maður ella. Jóhannes var harðsnúinn íþróttamaður og eldheitur
ættjarðarvinur en mörgum þótti hann tala heldur digurbarkalega í þetta
sinn. Lék mönnum hugur á að vita hvemig færi með honum og
sunnlensku þremenningunum, Hallgrími Benediktssyni, Guðmundi
Stefánssyni og Sigurjóni Péturssyni sem allir töldust frábærir
glímumenn. Svo fór að Hallgrímur sigraði en Jóhannes varð i þriðja
sæti. Jóhannes hélt því ekki velli á Þingvöllum en hann gerði meira.
Ungmennafélag íslands var stofhað þennan dag á Þingvöllum og
Jóhannes var kosinn formaður. Hvítbláinn blakti yfir tjaldborg UMFÍ
og skar sig talsvert úr því hafi af dönskum fánum sem þama var. Þegar
beiðni kom frá Hannesi Hafstein ráðherra um að ungmennafélagar
tækju niður fána sinn svo hann truflaði ekki hátignina svaraði Jóhannes
af miklu stærilæti að sá fáni yrði ekki dreginn niður fyrr en að sér
dauðum og þar við sat."‘" UMFÍ skipaði sér í sjálfstæðisbaráttuna strax
á fyrsta degi.
Þegar beiðni kom frá Hannesi Hafstein
ráðherra um að ungmennafélagar
tækju niður fána sinn svo hann truflaði
ekki hátignina svaraði Jóhannes af
miklu stærilæti að sá fáni yrði ekki
dreginn niður fyrr en að sér dauðum og
þar við sat.
Árið 1908 var engin þjóðhátíð haldin í Reykjavík og var skýringin
sú að hugir manna vom bundnir við alþingiskosningar um uppkastið
fræga sem fóm fram um haustið. Slíkar hátíðir vom þó haldnar m.a. á
Sauðárkróki, ísafirði, í Skafiártungu, á Vopnafirði og í Framnesi við
Dýrafjörð. Síðasta þjóðhátíðin í Reykjavík var haldin 2. ágúst 1909.
Enn var Stúdentafélagið i forystu hátíðarhaldsins og Bjami Jónsson frá
Vogi formaður hátíðamefndar. Flutt vom hin hefðbundnu minni
konungs, íslands, íslendinga erlendis (Vestur-íslendinga) og
Reykjavíkur."iv
PÓLITÍSK ÁTÖK UM 17. JÚNÍ 1910 í REYKJAVÍK
Árið 1910 vom engin hátíðahöld á vegum Stúdentafélagsins,
hvorki 17. júní né 2. ágúst. Nú virtist 2. ágúst hnigna sem
þjóðhátíðardegi en 17. júní færðist í aukana. Hann var nú orðinn einn
af átakapunktum stjómmálabaráttunnar og það kom vel í ljós að þessu
sinni. Hvergi verður þess vart að íþróttir hafi verið iðkaðar í Reykjavík
17. júní en róttækasta stjómmálahreyfingin, Landvamarmenn, gekkst
fyrir hátíðahöldum í minningu Jóns Sigurðssonar. Bjöm Jónsson
ráðherra var mjög í fararbroddi fyrir þessari samkomu og gat hennar
ítarlega í blaði sínu ísafold. Þar er einnig tekið fram að auk ráðherra og
þingmanna úr liði hans hafi verið fátt manna úr höfðingjaliði
bæjarins.x” Gengið var að leiði Jóns Sigurðssonar undir tónum
lúðrasveitar og þar flutti Þorsteinn Erlingsson skáld minningarræðu um
Jón. Upphaf ræðu hans var þetta:
Mikla samkoma ! Við komum hingað í kvöld eins og þennan
dag í fýrra og undanfarin ár til að leggja hér sveigana okkar. Og
staðurinn og stundin er góð og vel valin, og í rauninni ætti þetta
að vera minningardagurinn okkar, þjóðhátíðardagur okkar, því
það munu allir vera mér sammála um, þeir sem atburðinn og
aðdragandann þekkja, að 2. ágúst 1874 hefði orðið minni og
líklega lítill glæsidagur, ef þess manns hefði ekki notið við sem
hér hvílir.xxvi
Þama kvað Þorsteinn fyrstur manna upp úr með að 17. júní, en ekki
2. ágúst, ætti að vera þjóðhátíðardagur íslendinga. Að lokinni ræðu
sinni lagði hann tvo blómsveiga á leiði Jóns, annan frá
40 Sagnir 2005
ttSVSjé- • - v’-
■
,^j3§Sjjj5 Á5"*«gj§ + klM
Wj p
* :i
'v3vl kIÍ . Vrvi Vl ■~l jV*k'
(ÁjP ..v ljífv<ákfc' .4.
Jóhannes Jósefsson var mikill glímukappi og var einnig kosinn
fyrsti formaður UMFÍ.
Landvamarfélaginu og hinn frá stjóm Meirihlutaflokksins á þingi. Því
næst söng mannfjöldinn „Eldgamla ísafold“ og stóðu allir berhöfðaðir
meðan sungið var. í lok fréttar Bjöms ráðherra i ísafold ítrekaði hann
að á næsta ári væri aldarafmæli Jóns Sigurðssonar og hvatti eindregið
til að þá yrði búið að koma upp minnisvarða um sjálfstæðishetjuna."™
Stjómarandstaðan var lítt hrifin af þessu tilstandi sem hún kom
hvergi nærri og lét í ljós áhyggjur sínar af því að aldarafmæli Jóns
Sigurðssonar yrði þjóðskrípaleikur og landssvívirðing í höndum
núverandi stjómarflokks."™' Hér vom stjómmálaöflin komin í hár
saman út af Jóni Sigurðssyni. Bæði vildu eigna sér hann og hætta virtist
á að 17. júní yrði bitbein pólitískra afla innanlands. Þetta átti þó eftir að
breytast þegar UMFÍ tók forystu í hátiðahöldunum árið eftir.
Hér voru stjórnmálaöflin komin í hár
saman út af Jóni Sigurðssyni. Bæði
vildu eigna sér hann og hætta virtist á
að 17. júní yrði bitbein pólitískra afla
innanlands. Þetta átti þó eftir að
breytast þegar UMFÍ tók forystu í
hátíðahöldunum árið eftir.
Þó að Stúdentafélag Reykjavíkur hafi átt upptökin að
þjóðhátíðarhaldi í Reykjavík 2. ágúst var nokkur mótsögn í því fólgin
að félagið var einnig með í ráðum að halda 17. júní hátíðlegan í
höfúðborginni allt ffá 1907. Annað hvort varð að víkja og 2. ágúst vék.
Svo virðist að tilkoma ungmennafélagshreyfingarinnar árið 1906 hafi
haft töluverð áhrif á þessi umskipti. Hinir þjóðræknu ungmennafélagar
héldu ífam Jóni Sigurðssyni en létu kónginn sem vegsamaður var á
þjóðhátíðum, liggja í láginni. Iþróttamót sem TJMFÍ stóð fyrir, og