Sagnir - 01.06.2009, Blaðsíða 15

Sagnir, 29. árgangur
fyrsti var heilbrigðisástædur. Þá væru aðstæður þannig
að annaðhvort var konan í hættu eða það voru miklar
líkur á að barnið yrði ekki heilbrigt. Annar flokkurinn
var félagslegar ástœður. Þar flokkuðust inn í bágar
heimilsaðstæður, mikil fátækt, sjúkdómar á heimilinu
o.s.frv. Seinasti flokkurinn var mannúðarástœður. Þar
voru ástæðurnar „Sérstök persónuleg óhamingju samfara
barnsburðinum, án þess að heilbrigðisástæðum eða
eiginlegum félagsástæðum er að dreifa.“' Frumvarpið
1934 tók einungis tillits til heilbrigðisástæðna, en þó
gátu félagslegar ástæður haft áhrif.
I greinagerð sem Læknafélag Reykjavíkur gaf út um
frumvarpið vildu þeir skilgreina frekar muninn á
heilbrigðisástæðum og félagslegum ástæðum. Félagið
vildi meina að sami sjúkdómurinn gæti haft mismunandi
áhrif á einstaklinga eftir því hvernig aðstæður hann byggi
við. Því vildu þeir rýmka ákvörðunarrétt lækna um
fóstureyðingar.
Félagslegar aðstæður einar út af fyrir sig heimila
aldrei fóstureyðingu samkvæmt þessu frumvarpi.
Heilbrigðisástæður, þ.e. þau veikindi konunnar (sbr.
þó 10 gr.), er fóstureyðing getur verið tilhlýðileg aðgerð
við, verða æfmlega að vera fyrir hendi. En ófullnægjandi
heilbrigðisástæður geta orðið fullnægjandi til að heimila
aðgerðina að viðbættum félagslegum ástæðum.5
Svipuð frumvörp um fóstureyðingar í Bretlandi,
Frakklandi og Ítalíu, sköpuðu miklar deilur þarlendis,
bæði meðal almennings og í stjórnmálum. I samanburði
við þau mótmæli rann frumvarpið hér frekar auðveldlega
í gegnum þingið.6 Læknastéttin í Noregi 1935 fékk
það verkefni að semja frumvarp um fóstureyðingar,
en þeir höfðu lengi haft áhyggjur af þessu vandamáli.
Frumvarpið fór hinsvegar aldrei fyrir þingið og voru því
fóstureyðingar bannaðar í Noregi til ársins 1964/
Fóstureyðingafrumvarpið var samþykkt ogvarð að lögum
1935. Þrátt fyrir að áður hafi verið hægt að styðjast
við neyðarrétt varðandi fóstureyðingar, voru flestar
framkvæmdir fóstureyðinga ólöglegar, þar sem skýrt bann
við fóstureyðingum var í hegningarlögunum frá 1869.
Með frumvarpinu urðu fóstureyðingar því í fyrsta skipti
löglegar á íslandi, í ákveðnum tilfellum. Áður fyrr mátti
einungis framkvæma fóstureyðingu ef líf móðurinnar
var í bráðri hættu, en með lögunum 1935 fengu læknar
frekari heimild til að vega og meta hvort að fóstureyðing
væri réttlætanleg.8
Katrín Thoroddsen
Katrín Thoroddsen fæddist á ísafirði 1896. Móðir
Katrín Thoroddsen
hennar, Theodora var skáld og kvenréttindakona
og faðir hennar, Skúli Thoroddsen, var sýslumaður,
ritstjóri, stjórnmálamaður og ötull talsmaður aukinna
kvenréttinda. Katrín varð stúdent 1915 og var önnur
konan til að skrá sig í læknanám hér á landi, en hún
lauk því með fyrstu einkunn 1921. Eftir það lá leið
Katrínar erlendis þar sem hún stundaði framhaldsnám
í fæðingar- og barnalækningum. Katrín fluttist hún til
Reykjavíkur 1926 og gerðist þar heimils- og barnalæknir.
Stór hluti ættingja Katrínar voru dyggir stuðningsmenn
kvenréttindabaráttunnar og voru aðhylltust margir
vinstri hlið stjórnmála.9
Katrín var meðlimur í Sameiningarflokki alþýðu -
Sósíalistaflokknum og sat hún á Alþingi fyrir flokkinn
1946 til 1949. Taldi flokkurinn að hún þekkti best kjör
alþýðunnar, sem heimils- og barnalæknir. Katrín sat í
bæjarstjórn í Reykjavík 1950 til 1954. Hún lést árið
1970.10
Árið 1931 flutti Katrín erindið Frjálsar ástir í boði
Jafnaðarmannafélagsins. Erindið fjallaði um takmarkanir
barneigna auk þess að vera fræðslurit um hvernig
konan verður ólétt. Hún flutti erindið aftur í boði
Guðspekifélagsins og þegar hún var margbeðin um að
13