Sagnir - 01.06.2009, Blaðsíða 61

Sagnir - 01.06.2009, Blaðsíða 61
Sagnir, 29. árgangur framkvæmdir sem kröfðust þess að ríkið hefði umráð yfir viðkomandi svæði.34 Alþingishátíðarnefndin ályktaði því að „óska þess, með sjerstöku tilliti til hátiðahaldanna 1930, að landsstjórnin undirbúi og leggi fyrir næsta Alþingi lagafrumvarp, þar sem hinu opinbera sjeu trygð full umráð Þingvallalands og þess nágrennis sem þurfa þykir“35 Friðun samþykktárið 1928 í umræðum um friðunarfrumvarpið sem lagt var fram árið 1928 vitnaði Jónas frá Hriflu í ályktun alþingishátíðarnefndar sem hann átti sjálfur sæti í til rökstuðnings um mikilvægi þess að ríkið tæki svæðið yfir.36 í annarri grein frumvarpsins var friðunarsvæðið afmarkað og má vel sjá útlínur fyrirhugaðs þjóðgarðs á kortinu. Skóginn innan þessa svæðis átti að verja fyrir ágangi sauðfés og geita sem talið var að sæktu mjög á skóginn eða hindruðu alvarlega vöxt og viðgang hans. Oll mannvirkja- og húsagerð var bönnuð á svæðinu og næstu jörðum í kring, nema að fengnu leyfi. Samkvæmt þriðju grein frumvarpsins voru Þingvellir settir undir vernd Alþingis og gerðir að ævarandi eign íslensku þjóðarinnar. Aðrar greinar þess kváðu á um að kosið yrði í þriggja manna nefnd á fjögurra ára fresti, en hún átti að fylgjast með og taka þátt í stjórnun Þingvallaog sjá um ráðningu umsjónarmanns. Einnig voru almenn sektarákvæði. Greinargerðin endaði með þeim rökstuðningi að friðunin væri til merkis um þjóðrækni ogþjóðhollustu til velferðar landsins: „Takmark þjóðrækinna manna með friðlýsingu Þingvalla er að vernda sem best hina sögulegu helgistaði og náttúrufegurð Þingvallasveitar.“37 Það voru einkum tvö mál sem ollu deilum, annars vegar var það stærð svæðisins og hins vegar friðun villidýra, og þar með refsins, innan þess. Jón Þorláksson beitti framleiðslurökum gegn stærð svæðisins. Að hans mati var slík „fækkun bændabýla... ekki í samræmi við kröfur nútímans um fjölgun sveitabýla“iS Jón sagði sfðan að friðun skógarins væri skógræktarmál. Ennfremur taldi minnihluti allsherjarnefndar að Þingvallasveit gæti horfið úr sögunni sem sjálfstætt sveitarfélagefbúskapur á fjórum býlum legðist af, fjárheld girðingyrði dýr, sérstaklegaþar sem líklegast þyrfti að girða meðfram vegunum þar sem illmögulegt yrði að setja hlið á þá, enda voru þeir þjóðvegir. Jafnframt þyrfti að greiða skaðabætur til bændanna vegna rýrnunar á verðmæti j arða þeirra. Jón Þorláksson kom með breytingartillögu sem var í rauninni sótt beint til Þingvallanefndarinnar sem var stofnuð að hans undirlagi árið 1925. í breytingartillögu sinni gerði hann jafnframt ráð fyrir að ekki mætti reisa sumarbústaði eða nýbýli austan Ármannsfells og austan Lágafells. Ennfremur átti nefndin að fá tímabundið vald til að stjórna, eins og hún vildi, Þingvalla-, Kárastaða og Brúsastaðalandi.39 Breytingartillaga hans var felld. I umræðum um málið tók Jón Baldvinsson, þingmaður Alþýðuflokksins og einn af flytjendum frumvarpsins, það fram að honum fyndist ræman sem minnihlutinn mælti með allt of lítil, sérstaklega með tilliti til þess að fólki myndi fara fjölgandi sem ferðaðist til Þingvalla, ekki síst ef gistiaðstaðan yrði bætt. Fólk dveldi þá kannski lengur á staðnum og myndi ganga um hraunið, en ef ekki væri friðað þá yrði ferðamennskan átroðningur á bóndanum.40 Taldi hann „að það sje fullkomlega rjettlátt af þinginu að taka þann stað undir sína vernd, - gera Þingvöll að nokkurs konar þjóðgarði, þar sem landsmenn eigi frjálst að hreyfa sig umstærra svæði en gert var ráð fyrir í frumvarpi 1926.“41 Jón Baldvinsson sagði líka: það er skylda þjóðarinnar að halda þessum stað í heiðri og sjá um, að skógurinn sje ekki upprættur og vernda landið fyrir því að blása upp. En þetta fæst ekki nema með því móti, að lagður sje niður sauðfjárbúskapur á þeim jörðum, sem eru í sjálfri kvosinni í Þingvallasveit.42 Jón Baldvinsson hafði ekki trú á því að bændur myndu hætta ábúð þó sauðfjárbeit yrði bönnuð, því hann taldi að þeir gætu haft kýr og síðan margvíslegar tekjur af gistingu ferðamanna á svæðinu, sérstaklega þar sem hann sá fyrir sér að stígar eða vegir yrðu lagðir um hraunið, ekki ósvipað og í þjóðgörðum Bandaríkjanna. Þetta myndi auðvelda aðkomu fólksins. Jón sagði jafnframt að ef „slíkir vegir yrðu lagðir, sem gæti verið einskonar hringbraut, efast jeg ekki um, að fólkið mundi dreifast víðsvegar um hið friðlýsta svæði og halda minna kyrru fyrir en tíðkast nú.“43 Jónas Jónsson færði þau rök fyrir því hversu stórt hið fyrirhugaða svæði átti að vera að nauðsynlegt væri að enginn gæti komist upp með að setja upp steinhús sem spilltu útliti staðarins, enda taldi hann „að Þingvellir væru svo mikið listaverk frá náttúrunnar hendi, að tryggja yrði það með lögum, að mönnum gæti ekki, með fávisku sinni haldist uppi að spilla útliti staðarins meira en orðið er!<44 Tilgangurinn með frumvarpinu væri sá að „hraunbreiðan milli gjánna klæðist aftur samfeldum skógi, eins og í fornöld.“45 Jónas óttaðist og sagði frá því að bæði presturinn á Þingvöllum, Guðmundur Einarsson, og Jón Guðmundsson, bóndinn á Brúsastöðum, hefði komið til hugar að virkja Oxará. Óvíst er hvenær þeir sendu inn virkjunarbeiðni en í það minnsta kom fram í símskeyti frá 59
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.