Sagnir - 01.06.2009, Blaðsíða 37

Sagnir - 01.06.2009, Blaðsíða 37
Sagnir, 29. árgangur kristileg hógværð og mildi. Hann boðaði kærleika, umburðarlyndi og von í stað gamallar kenningar um endurgjald og refsingu, gott og illt. Guðfræði Péturs var mikilvægt millistig og undirbúningur undir frjálslyndu guðfræðina.16 I postillu Péturs er ekki minnst mikið á hlutverk kvenna, en í 22. hugvekju talar hann um heimilið sem undirstöðu trúarlífs þjóðfélagsins. Hann leggur mikla áherslu á einingu andans og bróðurlegan kærleik innan veggja heimilisins. Það á að vera eins og musteri sem helgað er drottins þjónustu. Ef heimilishald er eftir Guðs vilja getur það reynst fólki vin í hinu daglega amstri. Heimilisfólk á að búa saman í guðsótta því hann er skilyrði þess að heimilislíf geti gengið gleðilega og farsællega fyrir sig.1 í þau fáu skipti sem Pétur aðgreininr kynin sérstaklega segir hann að kærleikurinn gefí húsföðurnum þrótt og prýði konuna með blíðlyndi, umhyggju og reglusemi, kærleikurinn gerir hjónin nægjusöm, þrautgóð og þolinmóð.18 í þessari málsgrein er talað er um hjónin sem einingu sem skuli tileinka sér kærleika. Þó kemur fram hefðbundin skilgreining á eiginleikum kynjanna, þ.e. að karlinn sé þróttmikill og konan blíðlynd. Þögn Péturs í garð kvenna segir meira en mörg orð. Það að Pétur ræði ekki sérstaklega muninn á hlutverkum karla og kvenna bendir til þróunar í átt til aukinnar einstaklingshyggju, hann aðgreinir kynin ekki heldur er talað til einstaklinga í postillunni. Mun minna fer fyrir þjóðfélagsgagnrýni í skrifum Péturs en Vídalíns en allt er eins ogþað á að vera. Guð skapaði heiminn, hann er frábær arkitekt ogþví fer ekkert úrskeiðis í hönnun hans.19 Með samanburði á Vídalínspostillu og Péturspostillu má glöggt sjá töluverða breytingu á formi og hugmyndafræði trúar. Pétur leggur minni áherslu á hlutverk kirkjunnar, hann telur trú felast í sannfæringu og persónulegu sambandi milli Guðs og einstaklings. Þegar dauðastundin nálgast kemur í ljós hvort sá feigi er tilbúinn til að mæta örlögum sínum. Breytni hans í lífinu er það sem hann verður dæmdur eftir, ekki hversu oft hann gekk til kirkju.20 Þrátt fyrir töluvert mildari viðhorf gætir enn mikillar tvíhyggju. Heimurinn er illur og maðurinn á að leitast við að losna undan valdi og freistingum hans. Ríki Guðs er eftirsóknarvert og hin efnislega tilvist bliknar í samanburði við eilíft líf við hlið skaparans á himnum. A seinni hluta 19. aldar var ekki eins mikil áhersla á refsingu Guðs og heljarvist eins og áður. Þótt áherslur á refsingu Guðs og baráttu góðs og ills séu á undanhaldi má lesa út úr heimildum kvenna sem uppi voru á þeim tíma að áhrif tvíhyggju góðs og ills hafði enn mikil áhrif á trúarhugmyndir þeirra. Kvenímynd og hugmyndir um hlutverk kvenna Kynhlutverk íslenska sveitasamfélagsins héldust óbreytt öldum saman og voru rótgróin í vitund almennings. í ritinu Arnbjörgu sem ritað var 1780 oggefið út um 1843 fjallar séra Björn Halldórsson frá Sauðlauksdal um störf húsmóðurinnar. Um þá mynd sem þar er dregin upp hefur Erla Hulda Halldórsdóttir sagt: [Björn] lagði ríka áherslu á mikilvægi þess að húsmóðirin gerði skyldu sína. Söguhetja bókarinnar, Arnbjörg, var iðin, guðhrædd, ástrík, nýtin og blíðlynd, aumkaði fátæka og gaf rausnarlegar gjafir, hélt hjúum sínum til verka, húsinu hreinu og átti ávallt nægan mat í búri. Séra Björn lagði áherslu á samstarf og samráð hjóna en jafnframt að karlinn væri höfuð konunnar ogþví bæri honum að ráða.21 Það má lesa ríkjandi viðhorf um hlutverk kvenna í Arnbjörgu, áhersla er á verðleika húsfreyju út frá hæfni hennar til hússtjórnar. Vel greinanleg eru tengsl við Vídalínspostillu, Björn talar um mikilvægi samstarfs hjóna þó karlinn sé ráðandi aðili í þeirra sambandi. í Arnbjörgu er varpað upp mynd af hinni fullkomnu húsmóður, nefndir eru hinir bestu kostir sem hverja góða konu eiga að prýða. Miklar kröfur voru gerðar til kvenna samkvæmt þessu. Manneskjan er margbreytileg og óhugsandi er að allar konur þessa tíma hafi verið gerðar fyrir hjónaband og heimilisstörf. Flestar hafa fellt sig við þau en í brjósti margra kvenna hefur blundað vilji og áhugi til annarra verka. Ekki var félagslega ásættanlegt fyrir konur að sýna vilja til annarra starfa en þeirra er sneru að heimilishaldi og barnauppeldi. Konur sem það gerðu töldust: „öðruvísi“ eða „kynferðislega vanræktar, lesbískar eða að öðrum kosti, stafi hegðun þeirra af móðursýki af völdum tíðahringsins."22 Hugsanlega hafa margar konur þráð annað hlutskipti en ekki hafi: kjark til að sækjast eftir draumum sínum. Erla Hulda Halldórsdóttir telur að eldri konur hafi fremur samþykkt ríkjandi gildi og viðhorf. Konur sem fæddar voru á síðari hluta aldarinnar og komust jafnvel í kvennaskóla, vildu komast út fyrir hringinn og brjóta takmarkanirnar á bak aftur.23 Þær horfðu jákvæðari augum á mögulegar breytingar á stöðu sinni. Fræg eru orð Marteins Lúthers um að konan sé sköpuð til hússtjórnar en karlmaðurinn fyrir hinn opinberavettvang. Honum fannst að höggormurinn hefði getað blekkt Evu vegna grunnhyggni hennar, en ekki Adam því hann var vitrari.24 Þessi hugmynd er gegnumgangandi í kristinni hugmyndafræði og margsinnis er vitnað til hennar í kristnum ritum. Konur litu á sig sem vitsmunalega og 35
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.