Sagnir - 01.06.2009, Side 25

Tilþ ess að skapa þessa breiðfylkingu þurfti óneitanlega
að draga nokkrar vígtennur úr femínismanum og
þjóðfélagsgagnrýninni. Það má ekki gleymast hvað
við var að etja; íhaldssamt samfélag þar sem það þótti
róttækt að berjast fyrir dagvistarplássum fyrir börn
giftra mæðra. Sumum þeirra kvenna sem boðaðar voru
á fund bráðabirgðahóps um undirbúning aðgerðarinnar
þótti jafnvel hugmyndin um kvennafrí fullmikill
brussugangur; Kristín Njarðvík frá Kvenfélagi Breiðholts
stakk til dæmis upp á því að konur gæfu heldur laun sín
til einhvers þarfs málefnis, eins og sjúkrahúsbyggingar.42
Fyrir konur sem litu á hefðbundna góðgerðastarfsemi
sem nothæfa mótmælaaðferð hefur það örugglega verið
mjög róttæk hugmynd að leggja niður vinnu í heilan dag,
jafnvel þótt það hafi verið undir formerkjum frídags.
Að mínu viti er það hárrétt mat hjá Þorgerði Einarsdóttur
að aðgerð sem næstum helmingur þjóðarinnar tekur þátt
í geti ekki verið hugmyndafræðilega beitt. Það liggur í
eðli ríkjandi viðhorfa að þau eru aldrei ögrandi afl. Þegar
kvennaverkfallinu hafði verið breytt í frí var hugmyndin
orðin nógu almenn til að samfélagið tæki hana strax í
sátt.43 Það sem Þorgerður virðist hins vegar líta framhjá
er að þegar stefnt er að vinnustöðvun á annað borð
krefst hún mikillar þátttöku til þess að geta virkað sem
mótmælaaðgerð. Verkfall sem aðeins lítill hluti hópsins
tekur þátt í er fremur aumt uppátæki og gæti jafnvel haft
þveröfugt áhrif við það sem til var ætlast.
Þótt kvennafrídagurinn standi upp úr í sögu áttunda
áratugarins sökum góðrar þátttöku var hann ekki
einangrað fyrirbæri. Hann var aðeins ein af mörgum
baráttuaðgerðum kvenréttindakvenna, með rauðsokkur
fremstar í flokki. Margar þeirra aðgerða voru mjög beittar
í þjóðfélagsgagnrýni sinni, en þær voru að sama skapi ekki
líklegar til að laða að sér breiðan hóp stuðningsmanna."
Kvennahreyfingin er ekki og hefur aldrei verið
fastmótaður flokkur kvenna með sömu skoðanir og sömu
baráttuaðferðir. Hún er samsett úr mörgum hópum og
einstaklingum með ólík viðhorf og hagsmuni. Þess vegna
er erfitt að krefjast þess af kvennahreyfingunni að hún
velji milli beittrar hugmyndafræðilegrar gagnrýni og
þess að vera breið fjöldahreyfing. Með öðrum orðum er
mótsagnakennt að gagnrýna þá afstöðu skipuleggjenda
kvennafrídagsins að skapa breiðfylkingu um hann, en það
má vel finna að þeim aðferðum sem þær beittu til þess.
Ein þeirra var að breyta yfirskrift dagsins úr verkfalli í frí
og eftir því sem best má lesa út úr samtímaheimildum er
líklegt að það hafi haft töluvert að segja um möguleikann
á breiðri samstöðu.
Sagnir, 29. árgangur
Vilborg Dagbjartsdóttir
Þótt það ylli sumum þátttakendum kvennafrídagsins
vonbrigðum hversu auðveldlega annars konar
hagsmunapólitík klauf samstöðuna á endanum45 voru
aðrar sannfærðar um jákvæð áhrif kvennafrídagsins
á jafnréttisbaráttuna til lengri tíma litið og töldu
jafnvel að hann hefði átt sinn þátt í kjörinu á Vigdísi
Finnbogadóttur sem fyrsta þjóðkjörna kvenforseta heims
fimm árum síðar.46
VI
Lítill eftirmáli um örlög kvennajrídagsins
Kvennafrídagurinn var barn síns tíma, skýr afurð
annarrar bylgju femínisma með áherslu á samstöðu
og vitundarvakningu kvenna.47 Að mínu mati felast
meginmistökin í því að hafa ekki leyft honum að standa
sem slíkum, sem einni af mörgum og fjölbreytilegum
aðgerðum kvenréttindakvenna á 8. áratugnum. í staðinn
var hugmyndin dregin fram og dustað af henni mesta
rykið við tvö tækifæri eftir það, á tíu og þrjátíu ára
afmæli kvennafrídagsins. Kvennafrídagsins 24. október
23