Sagnir - 01.06.2009, Síða 32

Sagnir, 29. árgangur
launamunar kynjanna sé að finna í því að karlar vinni
meira en konur og að hæst launuðu störfin feli í sér mikla
viðveru og fórnir á kostnað annarra þátta.38
Það má velta því fyrir sér hvort kenning Hakim sé eiginleg
kenning eða í rauninni aðeins lýsing og réttlæting á
ríkjandi kerfi. Það má segja að hún lýsi þeim veruleika sem
frjálst markaðskerfi hefur skapað í nútímasamfélögum
og virðist á því að það kerfi sé komið til að vera þar sem
hún spáir að það haldi velli um ókomna tíð. Sama má í
raun segja um málflutning Samúels og Snjólfs sem leggja
áherslu á að ólíkt val einstaklinga sé eðlilegt líkt og Hakim
og að ekkert sé við það að athuga svo lengi sem það sé
frjálst. Segja má að hjá Snjólfi og Samúel rnegi sjá viðhorf
sem eru algeng í samfélagsumræðunni, Hakim klæðir
þessi viðhorf síðan í fræðilegan búning. Þessi sjónarmið
myndu samræmast stefnu Sjálfstæðisflokksins sem styður
frjálst markaðskerfi og leggur áherslu á einstaklinginn,
óháð kyni.
Finna má rannsóknir sem styðja viðhorflíkt ogþessi ogþað
að launamunur kynjanna sé bundinn einstaklingsþáttum
en ekki rótgrónum samfélagsþáttum. Má þar nefna að
niðurstöður rannsóknar þeirra Tryggva R. Jónssonar,
Hauks Freys Gylfasonar og Alberts Arnarsonar þar sem
þeir könnuðu ástæður launamunar kynjanna. Þær leiddu
í Ijós að konur væntu almennt lægri launa en karlar.
Einnig færu þær yfirleitt fram á lægri laun við ráðningar
en karlar þrátt fyrir að meta sig jafnhæfar til starfsins
og telja starfið kreíjast meiri menntunar og ábyrgðar en
karlarnir gerðu.39 Lesa má út úr þessum niðurstöðum
að launamunurinn sé líklega konum sjálfum að kenna
sökum hógværðar þeirra og óframfærni. Þær þurfi bara að
hafa meiri trú á sjálfum sér og gera meiri kröfur.
Þessar niðurstöður eru hins vegar í ósamræmi við
niðurstöður Þorgerðar Einarsdóttur og Kristjönu Stellu
Blöndal um sama málaflokk en þar kemur meðal annars
fram að
...meðal háskólamenntaðs fólks sóttust konur eftir ábyrgð
í starfi til jafns við karla, t.d. með því að leggja fram eigin
hugmyndir, falast eftir sjálfstæðum verkefnum og bjóðast
til að leysa yfirmann sinn af. Hins vegar voru yfirmenn í
öllum tilvikum líklegri til að hvetja karla til að taka að sér
fyrrnefnd verkefni. Álíka margir karlar og konur sóttust
eftir launahækkun en karlar voru hins vegar mun líklegri
til að fá þá hækkun sem þeir báðu um.40
Umræða og lokaorð
Ef litið er á stjórnmálaumhverfi síðustu ára kemur fljótt
upp í hugann hin langa stjórnarseta Sjálfstæðisflokksins
sem var í ríkisstjórn frá 1991 til 2009. Stjórnarfarið
á þessu tímabili einkenndist að töluverðu leyti af
frjálshyggju. Einkavæðing jókst til mikilla muna,
frjálsu markaðskerfi óx ásmegn , útrásin fræga færði
mörgum Islendingnum titilinn „útrásarvíkingur" og
einkaframtakið var keppikeflið. Island var ríkast í heimi,
við vorum hamingjusamasta þjóð í heimi, sannkölluð
undrabörn sem vorum svo sannarlega komin langt í
burtu frá torfkofunum, jafnvel búin að gleyma þeim. Hér
var fátækt í lágmarki og atvinnuleysi þekktist varla. Nú
var „gróði...ekki lengur skammaryrði, heldur keppikefli“
og ,,nú...[Ieit] æskan upp til athafnamanna, eins og
rithöfunda og skálda áður!‘41 Allt lék í lyndi, alveg fram
að hruninu á haustdögum 2008.
Ann Levey sem getið var í inngangi hefur talað um spennu
sem myndast hafi milli femínisma og frjálshyggju. Hún
telur að með því að gangast við femínisma sé frjálshyggju
að vissu leyti hafnað. Það sé vegna þess að femínismi boði
pólitískar aðgerðir til að rétta hlut kvenna en virði þannig
ekki val sumra kvenna.42
Ef skoðuð er skilgreining Femínistafélags íslands á því
hvað það er að vera femínisti er hún þessi: „Femínisti er karl
eða kona sem veit að jafnrétti kynjanna hefur ekki verið
náð og vill gera eitthvað í því.“43 I þessu felast fyrirheit
um aðgerðir. Það má leiða líkum að því að þó margir
hafi glaðst yfir nýju afli sem hugðist beita sér í orðum og
verki fyrir málstaðnum hafi það einnig fælt marga frá.
Einstaklingshyggjan og hugmyndin um að hver sé sinnar
gæfu smiður hefur verið rík og stangast óneitanlega á við
hugmyndir þeirra sem telja að markvissra aðgerða sé þörf
til að vinna málstaðnum lið. Því gæti Levey haft lög að
mæla þegar hún talar um spennu milli frjálshyggju og
femínisma.
I grein sem Diljá Mist Einarsdóttir skrifaði á Deiglunni
og nefnist „Jafnréttisbarátta á villigötum“ má sjá dæmi
um þessa spennu. Þar gagnrýnir höfundur femínista
fyrir að gera ráð fyrir að allar konur vilji frama í
atvinnulífinu. Hún talar um að það hafi „..magnast upp
einhvers konar ofdýrkun á hinni útivinnandi framakonu
sem holdgervingi femínistans og þær konur sem haf[i]
annars konar metnað og öðruvísi hagsmunamat haf[i]
orðið undir. I umræðunni...[hafi] verið gert mjög lítið
úr heimavinnandi húsmæðrum... ‘i44 Höfundur virðist
sjá femínisma sem aðför að mismunandi frjálsu vali
einstaklinga sem vilji steypa alla í sama mót.
Hafi Levey rétt fyrir sér má færa fyrir því rök að það
stjórnmálaumhverfi sem hér hefur verið undanfarin ár geti
hafa haft töluverð áhrif á ríkjandi, oft neikvæða, orðræðu
30