Nýtt Helgafell - 01.04.1959, Qupperneq 38

32
HELGAFELL
kjósi ekki fleiri en þau fámennu, og því
beiðumst vér þess, að 4 fjölmennustu kjör-
dæmin sendi 3, Reykjavík og Vestmanna-
eyjar 1, og hin kjördæmin 2 fundarmenn
hvert“. (Alþt. 1849, bls. 119—120).
Um kjördæmin segir í bænarskránni:
„Vér álítum bezt fallið, að þau haldi
sér eins og þau eru, og þeim sé ekki
skipt í sundur, þó fulltrúum sé fjölgað,
bæði af því vér vitum, að þetta er
vilji almennings, . . . og þó einkanlega
þess vegna, að vér álítum það æskilegt
í alla staði, að menn finnist og kynnist
og beri sig saman sem flestir, svo oft
sem færi gefst, um ýmsa hluti, er alla
varðar, og má slíkt hægast verða, þegar
eins er ástatt og nú, að það er margt og
áríðandi, sem til fundanna knýr“. (S. st.,
bls. 120).
Plagg þetta er undirritað af forseta og
varaforsetum Þingvallafundarins, Pétri
Péturssyni prestaskólakennara og síðar
biskupi, — en hann sat nú í fyrsta sinn á
Alþingi sem konungkjörinn þingmaður, —
Skúla lækni Thorarensen á Móeiðarhvoli
og síra Hannesi Stephensen á Ytra-Hólmi,
en hann átti eftir að verða mikill þing-
skörungur. Bænarskráin er skemmtileg og
skilmerkilega samin. Hefði verið freistandi
að prenta hér all-langan kafla, þar sem
hrakinn er uggur manna um það, að ekki
fáist nægir frambjóðendur til þings.
„Reynslan hefir og sýnt“, segir þar, „að
minnsta kosti í Danmörku, að þess háttar
hræðsla er ástæðulaus“.
á er næst að skýra nokkuð frá umræð-
um Alþingis 1849 um fulltrúafjöldann
og' kjördæmin. Svo sem að framan greinir,
hafði tillaga Þingvallafundar verið sú, að
taka nokkurt tillit til fólksfjöldans í hverju
kjördæmi. Árnessýsla með 5000 íbúa, Rang-
árvallasýsla með 4750, Gullbringu- og Kjós-
arsýsla með 4500, ísafjarðarsýsla með 4200,
áttu hver að kjósa 3 fulltrúa; afturúrkreist-
ingarnir tveir, Vestmannaeyjar með 400
og Reykjavík með 1000 íbúa, áttu að láta
sér nægja einn fyrir hvort kjördæmi, en
hin 14 áttu að kjósa 2 fulltrúa hvert.
Þessi tillaga var að meginhugsun sann-
gjörn og skynsamleg. En við hvaða íbúa-
tölu átti að setja mörkin, þar sem fulltrú-
um væri fækkað eða fjölgað? Strandasýsla
og Norður-Þingeyjarsýsla voru hvor um sig
aðeins 300—400 íbúum fjölmennari en
Reykjavík, Húnavatnssýsla 100 íbúum neð-
an við ísafjarðarsýslu, Skagafjarðarsýsla
og Eyjafjarðarsýsla nokkurnveginn jafn-
ar öðru hundraði neðar, með nálægt 4000
íbúa hvor. Lausn málsins samkvæmt meg-
inreglu Þingvallafundarins hlaut að valda
reipdrætti og metingi á þinginu.
Sú varð og raunin á, að þingnefndin
gafst upp við að leysa vandann og lagði
til, að kjördæmi yrðu hin sömu og áður,
og kysi hvert þeirra tvo fulltrúa til þjóð-
fundarins. Röksemdirnar eru nokkuð með
sérstökum hætti. í bænarskránni til kon-
ungs, sem samþykkt var í einu hljóði, seg-
ir:
„Þannig taldi alþing vafalaust, að hefði
því á nokkurn veg orðið við komið að
kjósa yfir allt land á einu og sama kjör-
þingi, þá hefði það verið eðlilegast og
átt bezt við; en því er þó til ókljúfandi
fyrirstöðu víðátta og strjálbyggð lands
þessa; en þó alþing fyrir þá sök sæi ekki
annað fært en að skipta landinu í kjör-
dæmi og ákveða þau með enum sömu
ummerkjum og verið hefir, að lögsagnar-
umdæmin ráði, þá þótti auðsætt, að ekki
ætti né mætti fara eftir mismunandi
fólksfjölda kjördæmanna, þegar ákveða
ætti fulltrúatölu þá, er hvert þeirra
kysi, heldur bæri að kjósa jafnmarga úr
hverju“. (Alþt. 1849, bls. 711—712).
Brynjólfur Pétursson hafði fáein orð að
segja um þessa tegund af skýrleika í hugs-
un, og verður senn vikið að því.
Önnur röksemd fyrir jafnri fulltrúatölu
kjördæma á þjóðfundinum er sú, að þar
eigi „aðeins að ræða um aðalstjórnarmál-
efni alls landsins, en ekki neinar þær