Nýtt Helgafell - 01.04.1959, Síða 46

40
HELGAFELL
fleiri, rétt til að kjósa tvo alþingismenn,
þar sem hinar aðrar sýslur kjósa ekki
nema einn; en eigi verður því neitað, að
galli sá, sem nefndur var, hverfur eng-
an veginn til fulls og alls fyrir það.“
(Þjóðftíð. bls. 489).
Neðanmáls lætur stjórnin þess getið, að
henni hafi „komið til hugar, að önnur
skipting kynni ef til vill að verða álitin
hentug, og hefir hún því ekki viljað leiða
fram hjá sér að sýna tilraun þá, sem í
þessu tilliti hefur verið gjörð og hér fylg-
ir, og hafa menn leitazt við með því bæði
að gjöra kjósendum hægra fyrir og að koma
í veg fyrir misjöfnur þær milli fólksfjölda
og þingmannatölunnar, sem eiga sér stað
í sumum kjördæmum, og er gjört ráð fyr-
ir, að í kjördæmum þeim, þar sem fólks-
fjöldinn er mestur, verði kosnir 3 fulltrú-
ar, í öðrum 2, og þar sem fólkstalan er
minnst 1 fulltrúi". Síðan kemur nákvæm
skilagrein um tillögur þessar, og er mjög
vikið frá lögsagnarumdæmum. Einna
merkilegasta kjördæmið nær frá Seltjarn-
arnesi til Akraness að báðum meðtöldum,
og teygir sig jafnframt inn í landið og
tekur Þingvallasveitina frá Árnessýslu.
Umræður urðu miklar og snerust mjög
um kosti og þó raunar enn meira um galla
tvöfaldra kosninga, menn fundu að hin-
um ófrjálslegri efnahagsákvæðum, og ýms-
ir gerðu grein fyrir bænarskrám, sem þeir
stóðu að, eða sjónarmiðum sínum að öðru
leyti, t. d. um það, hvort betra væri að
hafa eina eða tvær þingdeildir. Sumir létu
í ljós, að landsmenn væru vel ánægðir með
kosningaraðferðina til þjóðfundarins og
vildu halda þeim lögum lítið breyttum.
Jón Sigurðsson hafði sig ekki mikið
frammi í umræðunum, hélt aðeins eina
stutta ræðu. Honum fannst það óþarft hjá
stjórninni að færa sig nú aftur á bak frá
kosningalögunum 1849. Konungkjörna
menn vill hann losna við, og það sýnir
skjótan pólitískan skilning hans, að hann
sér strax, að tillögur, sem fram höfðu kom-
ið um það, að fráfarandi Alþingi kysi sjálft
einhvern fulltrúafjölda til næsta þings,
voru hættulegir hugarórar:
„En eins mótfallinn og ég er konungs-
kosning'um, eins mótfallinn er ég því, að
þingið kjósi menn til næsta þings; því
það er sama á hinn bóginn, eins og að
gefa þeim flokki, sem mestu ræður á
þinginu, tækifæri til að hafa föst at-
kvæði fyrir meiningum sínum frá einu
þingi til annars. Menn mega ekki hugsa,
að þingið sé einhver engill, sem gengur
áfram eftir köldum reglum; menn mega
gjöra ráð fyrir, að menn vilji fylgja
fram meiningum sínum, og það er gott
innan vissra takmarka. Hvað viðvíkur
því, sem hinn fyrsti konungkjörni þing-
maður talaði um setu vissra embættis-
manna á þinginu, þá er ég ekki öldungis
á móti því, en það virðist mér vera kyn-
legt, að vilja búa hér til yfirhús, sem
réði niðurlögum á málum, og mundi það
verða sú sterkasta liöfðingjastjórn, sem
nokkurn tíma hefir við gengizt hér á
landi. Mér finnst ekki vera nauðsyn á
að tala nú um kjördæmaskiptinguna; því
þetta mál er allt saman skylt frumvarp-
inu um stöðu íslands í ríkinu, og álít ég
sjálfsagt, að því verði vísað til sömu
nefndar og þeirrar, sem sett var til að
skoða það“. (Þjóðftíð., bls. 187—188).
Þjóðfundurinn fór eftir þessari tillögu
Jóns. Skilaði nefndin áliti, áður en kon-
ungsfulltrúi sleit þjóðfundinum, en ekki
kom það til umræðu á þinginu. Um kjör-
dæmamálið segir svo í nefndarálitinu:
„Með því að nefndin álítur það ógjör-
andi, að skipta landinu í kjördæmi með
hér um bil jöfnum fólksfjölda, þá verð-
um vér að vera fastir á þeirri skoðun,
sem stjórnin hefur fylgt í frumvarpi
þessu, að yfirgnæfandi ástæður séu fyr-
ir því, að halda hinni gömlu kjördæma-
skipun eða lögsagnarumdæmunum, eins
og þau eru nú, . . . Hvað fulltrúatölunni
viðvíkur, þá virðist meiri hluta nefndar-
innar, bæði yfir höfuð, og einkum með
tilliti til þess, að vér treystum því, að
alþingi fái löggjafarvald, að ekki megi