Sveitarstjórnarmál - 01.12.2001, Side 67

Öryggismál
481
Annað tjón og kostnaður
Auk beins Qárhagslegs kostnaðar hlýst mikið
tjón af dauðsföllum í slysum, þó að erfitt eða nær
ómögulegt sé að meta það til íjár. Þrátt fyrir að það
hafi ekki skýra merkingu að meta hvert mannslíf
til tiltekinnar Qárupphæðar má nálgast kostnaðinn
með hliðsjón af kostnaði sem samfélagið ver til að
auka öryggi borgaranna, með heilsugæslu, öruggari
umferðarmannvirkjum o.s.frv. Ekki er óeðlilegt að
gera ráð fyrir að takmörk séu fyrir því hversu
miklu fé er varið til þess að bjarga einu mannslífi.
Ef mannskaði verður í slysi, sem koma hefði mátt í
veg fyrir með mun minni kostnaði en oft er varið
til þess að bjarga mannslífum á sjúkrahúsum og
víðar í samfélaginu, þá má líta svo á að farið hafi
forgörðum tækifæri til þess að koma í veg fyrir
slysið. í þessum skilningi er hægt að hugsa sér að
meta mannskaða í slysum til fjár og er þá oft
miðað við að eitt dauðaslys jafngildi nokkurra
hundraða milljóna kr. tjóni. Svo verður litið á hér á
eftir og gert ráð fyrir að samfélagið sé tilbúið að
greiða á stærðarþrepinu 100 milljónir kr. til að
bjarga einu mannslífi.
Sé miðað við ofangreint ijárhagslegt virði
mannslífs er kostnaður af manntjóni í ofanflóðum
á síðustu 26 árum 69x100 milljónir kr., eða 6,9
milljarðar kr. Þetta má túlka með þeim hætti að
þessari upphæð sé samfélagið tilbúið að verja í að-
gerðir til að verjast slysunum og bætist hún við
beint Qárhagslegt tjón sem talið er til að framan.
Enn eitt vandamál sem hlýst af snjóflóðahættu er
röskun á daglegu lífi og óþægindi sem hljótast af
hættunni, jafnvel þó að flóð falli ekki. Kostnað
vegna þessa er einnig erfitt að meta. Augljósust eru
óþægindi sem skapast af tíðum rýmingum á hættu-
svæðum. Óöryggi og ótti fólks sem býr á hættu-
svæðum skiptir einnig miklu máli en hann er nær
ómögulegt að meta til íjár.
Heildarkostnaður vegna snjóflóða og
skriðufalla
Að framan er talinn kostnaður sem hlotist hefúr
af snjóflóðaslysum frá og með snjóflóðunum í
Neskaupstað 1974. Ef lagður er saman beinn og
óbeinn kostnaður vegna snjóflóðaslysa, þ.e. kostn-
aður við uppkaup húsa og byggingu varnarvirkja,
er heildarkostnaðurinn um 5,8 milljarðar króna.
Inni í þeirri tölu er kostnaður við flutning byggðar
í Súðavík, uppkaup húsa í Hnífsdal, kostnaður við
að reisa varnarvirki á Flateyri og Siglufirði og
áætlaður kostnaður vegna byggingar varnarvirkja í
Neskaupstað. Um 3,3 milljarðar eru beinn fjár-
hagslegur kostnaður vegna snjóflóða og skriðu-
falla, en kostnaður við varnarvirki og flutning
byggðar er um 2,5 milljarðar króna. Gera má ráð
fyrir að ótalinn sé kostnaður sem svarar nokkrum
hundruðum milljóna króna.
Ef bætt er við metnum fjárhagslegum kostnaði
vegna manntjóns síðustu 26 ár, eins og gerð er
grein fyrir að framan, og grófu mati á ótöldum
kostnaðarliðum, verður heildarkostnaður vegna
snjóflóða og skriðufalla á íslandi yfir 13 milljarðar
króna á tímabilinu.
Snjóflóðahætta og viðunandi áhætta
Snjóflóðahættumat er grundvöllur aðgerða sem
miða að því að auka öryggi. Það á bæði við um
skipulag og einnig hönnun snjóflóðavarnarvirkja
þar sem hús hafa verið reist á hættulegum svæðum.
Eftir snjóflóðin í Neskaupstað 1974 var gerð úttekt
á snjóflóðahættu víða á Islandi. Það starf leiddi
hins vegar ekki til grundvallarbreytinga á viðbún-
aði við snjóflóðum hér á landi, hvorki í sambandi
við hættumat né skipulag byggðar á hættusvæðum.
Það var fyrst í kjölfar snjóflóðaslysanna 1995 sem
ljóst varð að talsverður fjöldi fólks byggi á
svæðum þar sem áhætta vegna snjóflóða er óvið-
unandi. í kjölfarið voru snjóflóðarannsóknir á Veð-
urstofú íslands auknar og Veðurstofúnni falið það
hlutverk að meta snjóflóðahættu hérlendis.
Fljótlega eftir snjóflóðið í Súðavík 1995 voru
rannsóknir á hættumati efldar. 1 rannsóknarverk-
efni við Háskóla íslands voru þróaðar tölfræðilegar
aðferðir við hættumat. Niðurstöður verkefnisins
voru m.a. að það hefði ýmsa kosti að afmarka
hættusvæði með því að meta áhættu einstaklinga
og þróuð var aðferð til að meta áhættu vegna snjó-
flóða.
Meðal snjóflóðasérfræðinga, embættismanna og
sveitarstjórnarmanna á svæðum þar sem snjóflóða-
hættu gætir var rætt um hvað væri viðunandi
áhætta vegna snjóflóða. Ibúar standa í vissum
skilningi berskjaldaðri gagnvart áhættu af völdum
snjóflóða á heimili sínu en gagnvart slysaáhættu af
flestum öðrum orsökum. Því verður að reyna að
forðast slíka áhættu í ríkari mæli en aðra áhættu,
svo sem slysaáhættu á vinnustöðum eða í umferð-
inni sem hver einstaklingur getur haft veruleg áhrif
á með vali sínu eða hegðun. Þannig er eðlilegt að