Helgafell - 01.04.1954, Blaðsíða 81

NOK.KUR ATRIÐI ÚR GISLA SÖGU SÚRSSONAR
79
stendur og mætavel af sér við það,
sem segir í jarðabók Árna Magnús-
sonar og Páls Vídalíns, að Orrastaðir
séu kallaðir Koltur.
Með tilfærslu á Kolturs-örnefninu
á réttan stað fæst fyllsta samræmi
milli allra heimilda. En þar eð hér er
um fornt og fágætt ömefni að ræða
verður nokkuð að því vikið síðar.
Fyrir kunnuga er eftirfarandi frá-
sögn mjög glögg, að því er tekur til
staðhátta. Hún er tekin úr Gísla sögu
hinni skemmri. „Þorgeir hét maðr,
ok var kallaðr orri; hann bjó á Orra-
stöðum. Bergr hét maðr, ok var kall-
aðr skammfótr; hann bjó á Skamm-
fótarmýri fyrir austan (hdr. vestan)
ána. Nú tala þessir menn með sér
um leikinn, (þegar Gísli orti vísuna
°g fyrr segir), ok þykkir sinn veg
hvárum þeira, ok deila þeir loks ór
þrætunni; er Bergr með Berki, enn
Þorgeir með Þorsteini; ok eigi lýkr
þar fyrr, en Bergr hleypr upp ok
lýstr Þorstein öxarhamarshögg ok
kveðr hann vera ekki at manni —
segir; at hann mun at síðr leika til
móts við Börk, að hann kveðr hann
ekki skuli þora í móti at gera, þótt
hann slái hann. Enn Þorgeir stendr
Þá milli þeira, ok er hann til samn-
ings; ok nú fær Þorsteinn ekki hefnt
sín, ok skiljast þeir nú at því. Fer
hann nú til móður sinnar Auðbjarg-
ar--------“
Sjávargata þremenninganna er
löng. Þeir hafa fylgzt að um það bii
2 km., en þá skiljast þeir. Bergur
heldur í suðaustur, niður Kolnabala
°g austur yfir ána, en Þorsteinn stefn-
ir í hásuður, yfir Þverá til Annmarka-
staða. Þorgeir er kominn heim. Með-
íram „fær Þorsteinn ekki hefnt sín,“
að nú eru leiðir skildar.
Enn í dag skiptast vegir við Kolt-
ur. Þar beygðu menn upp á Lamba-
dal, er þeir fara Lokinhamraheiði í
Arnarfjörð, en leggi þeir leið um
Koltursdal, halda þeir sömu stefnu
og Þorsteinn.1)
í þessu sambandi skal á það bent,
að í Árbók Ferðafélagsins 1951 er
glöggur uppdráttur og rétt staðsetn-
ing á hinum fornu heitum í Hauka-
dal, er hér hefir nokkuð verið fjallað
um, og mega spurningarmerkin, sem
þar eru við tvö nöfnin, nemast á
brott. Nokkur galli er þó það, að á
sömu blaðsíðu, 127, er textabrenglun
í fjórðu línu að neðan, en hana má
leiðrétta eftir uppdrættinum.
IV.
Formálinn að hinni nýjustu útgáfu
Gísla sögu Sússonar er mikið og
merkilegt verk. Hann er ritaður af
útgefandanum dr. Birni K. Þórólfs-
syni, og virðist allt þar saman kom-
ið er um söguna verður sannað og
sagt. Höfundur segir þó á bls XXXII:
„Hið hæpnasta, sem sagan segir um
staðhætti í Haukadal, er lýsing þess,
hvernig Þorkell kemst á bak þeim
Berki (bls. 64). Þar er teflt á tæp-
asta vaðið, en ekki mun óhugsandi,
að gagnkunugur maður gæti leikið
þetta“.
Það er rétt, „hér er teflt á tæpasta
vaðið“, bæði fyrir Þorkel og söguhöf-
undinn um staðreyndir.
Gleggst er, til þess að geta áttað
sig á þessu, að skipta alfaraveginum
frá Sandárós til Haukadals í þrjá
áfanga. Sagan kallar þessa leið
1) Lambadalur og Kolturadalur eru
hliðstæðir; ganga í suðvestur úr Hauka-
dal; Kolturshorn skilur á milli þeirra. —
Þverá kemur úr og rennur um Lambadal
og fellur í Langá, en svo heyrði ég Hauka-
dalsá nefnda fyrir framan Þverá.