Helgafell - 01.04.1954, Blaðsíða 22

20
HELGAFELL
kemur, að ungir vísindamenn, sem liafa í hyggju að gefa eitthvað út, koma
þaðan í heimsókn. En slíkt getur aldrei leitt til neinna stórræða. Dvöl
þeirra er yfirleitt stutt, en í þau skipti sem hún er það' löng, að maðurinn
hefur raunverulega eitthvað af henni læi*t, er einn hlutur alveg viss: hann
hverfur á braut einn góðan veðurdag, þegar hann eygir lærdómsgráðuna —
og kemur að' öllum líkindum ekki aftur.
Þetta kemur mér til að minnast þess, sem ég hef oft vikið að áður, að
handritasafn getur því aðeins rækt hlutverk sitt, að það hafi á að skipa
föstum og fastlaunuðum starfsmönnum. Ef sú væri raunin, myndi sann-
kölluð skipuleg útgáfustarfsemi geta átt sér stað, en fyrr ekki. Eg er fvrir
mitt leyti mjög hlynntur því að gefa út skyld verk í heildarflokkum, með
sameiginlegu nafni og samkvæmt heildaráætlun, í stað þess að prenta þau
hvert um sig í smáútgáfum. Eg skal aðeins nefna sem dæmi flokk jornaldar-
sagna, þ. e. a. s. áþekkt verk Fornaldarsögum Norðurlanda, sem Rafn gaf
út á árunum 1829—30, en bara ýtarlegar af hendi leyst, heldur en þá var
raunin. Eða stóran flokk norskra og íslenzkra bókmennta í óbundnu máh
jrá kaþólskri tíð, húslestrabóka, dýrlingasagna, postulasagna, Maríuhelgi-
sagna o. s. frv.; slíkur flokkur gæti rutt brautina nánari rannsóknum á þess-
um næsta sniðgengna þætti í norrænum bókmenntum. En gagnslaust er að
hefjast handa um slíkt verk, án þess að til sé þjálfað starfslið til að leysa
það' af hendi; ég get af reynslu borið vitni um það, að þegar einn einstakling-
ur ætlar sér af ungæðislegu bráð'læti að lyfta einsamall slíku grettistaki,
lyktar því einungis með vonbrigðum. Allir vita, að stór orðabók, t. d., verð-
ur ekki samin án hóps af samstarfsmönnum; sama máli gegnir um veiga-
mikið útgáfustarf.
Og svo hef ég í rauninni alls ekki talað hér um mýmörg verkefni, sem
fyrir liggja, um fornleturfræðina, um rithandasafn frá miðöldum, sem ein-
hverntíma hlýtur að koma til sögunnar, eða um innsiglafræðina. . .. Ég vil
að lokum aðeins nefna eina eftirlætis-hugmynd mína, sem sé þá, að mer
auðnist að ganga frá samræmdri málfarslýsingu á merkustu handritunum, og
þá auðvitað þeim elztu öðrum fremur, t. d. húslestrarbókinni í Stokkhólmi.
í rauninni fyrirfinnst engin vísindaleg norræn málfræði. Málfræði Noreens,
sem er stærst, skortir áþreifanlega tilvitnanir í heimildir fyrir þeim orð-
myndum, sem í henni standa. Vísindalega málfræði er ekki unnt að semja
fyrr en öll handritin hafa verið könnuð rækilega. Nokkur drög að málfars-
lýsingum fyrirfinnast í formálum að sumum skýringar-útgáfum, en þau eru
ærið fábreytileg og hafa misjafnt gildi; auk þess væri nærtækast fyrir ut-
gefanda að hafa fyrst og fremst í huga þau handrit, sem mikilvægust eru
frá sjónarmiði textaskýringar, en þar með er ekki tryggt, að þau séu nauð-
synlegust fyrir sögu málsþróunarinnar. Oft getur manni fundizt, að á þessu
sviði, eins og á svo mörgum öðrum, sé maður aðeins að hefjast handa, þrátt
fyrir allt það mikla starf, sem þegar hefur verið af hendi leyst. Þess vegna
geta ærið margir hlutir komið manni til hugar innan veggja handritasafns
miklu fleiri en ég hef fengið tækifæri til að minnast á hér.
ELÍAS MAB þýddi-