Helgafell - 01.04.1954, Blaðsíða 16

14
HELGAFELL
út, markaði hann tímamót; þegar hann hófst, var honum tekið með miklum
fögnuði, og það var ekki að ástæðulausu. A þeim 22 árum, sem liðin eru frá
útkomu fyrsta bindis, hefur hann aukizt um nærfellt eitt bindi árlega. Hann
hefur öðlazt öruggan sess og viðurkenningu sem mikilvægur grundvöllur
rannsóknanna á norrænum miðöldum. En hægðarleikur er aftur á móti að
koma auga á ýmsa galla hans. Ekki var jafn mikið hugsað um það, að
bindin yrð'u handhæg til notkunar, sem hitt, að þau mættu verða góðir
rninjagripir og fögur á að sjá; þau eru þyngri í meðförum og stærri en nauð-
syn ber til, pappírinn þykkur, spássíurnar breiðar. Inngangsritgerðirnar
hafa einatt orðið bókmenntasögulegar útlistanir — sem á sinn hátt geta
verið afbragð — í stað upplýsinga um það liandrit, sem um var að ræða.
Þegar leggja á grundvöll að rannsókn íslenzkra mið'alda, nægir heldur ekki
að takmarka slíkt við handrit frá medium ævum. Utrecht-handritið að
Snorra-Eddu er frá lokum 16. aldar, svo aðeins einstakt dæmi sé nefnt, og
gæti því tæplega fallið inn í flokk handrita frá miðöldum; en frá sjónar-
miði textaskýringa skipar það bekk með handritum frá 14. öld, eins og
Codex Regius og Codex Wormianus, og ætti að koma lit ásamt þeim.
Sú rithandarútgáfa sem segja má, að fram til þessa hafi komizt. næst
hinu æskilega, er ekki í flokki Munksgaards, heldur er hún miklu eldri;
það' er útgáfa Wimmers og Finns Jónssonar á Codex Regius með Eddu
hinni eldri. Hún er frá 1891, en ljósmyndunin er að minnsta kosti jafngóð
og á útgáfu Munksgaards, sem þó er 40—50 árum nýrri; við samanburð'
er ekki fjarri lagi að ætla, að ljósmyndatækninni hafi ekki farið ýkjamikið
fram þessi 50 árin. En það, sem gefur útgáfunni frá 1891 langmest gildi, er
hvað útgefendurnir hafa einbeitt sér að því að skýra hvaðeina, sem við
kemur einmitt þessu sérstaka handriti, og eins rækilega og unnt var. Texb-
inn er ekki að'eins ljósmyndaður, lieldur einnig prentaður stafrétt, og á
hverri síðu eru athuganir, um sérhverja línu síðunnar, um útskafningar,
leiðréttingar, niðurstöður af lestri illlæsilegra kafla, um staði sem notandi
útgáfunnar einnar saman gæti e. t. v. misskilið, en þar sem frumhandritið
tekur af öll tvímæli. Engin rithandarútgáfa getur nokkurn tíma komið til
fulls í stað írumritsins, þessi ekki heldur. Eigi að síður má segja, að Codex
Regius sé það vel úr garði gert í útgáfunni, að' ekki myndi verða um neitt
meiriháttar tjón að ræða fyrir lestur og skýringu eddukvæðanna, þótt svo
færi, að frumritið glataðist.
Slík sameining rithandar, endurritunar og athugasemda er það, sem
langæskilegast má telja, þegar um er að ræða útgáfu á miðaldheimildum
til varanlegs grundvallar rannsóknum. Rithandarútgáfa er oft ófullnægj-
andi án endurritunar; textaútgáfa, sem styðst við rithandarprent, er miklu
öruggari en ef hún væri án slíks stuðnings. Einnig væri óskynsamlegt og
óhentugt að' ætlast til of mikils í einu. Rithandarprent er hægt að undirbua
fljótlega, en endurritun alls textans með athugasemdum krefst bæði lengri
tíma og miklu meiri fjár. Það er einnig mikilvægt sjónarmið, að um er að
gera að fá sem flestu í verk komið og hægt er; við lifum á tímum öiyggis-
leysis, og enginn veit, nema handritin verði eyðilögð íjtt en varir. Að sinu