Morgunblaðið - 09.10.2014, Blaðsíða 64

64 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. OKTÓBER 2014
Kleifhugi eða „schi-
zophrenia“ er geð-
sjúkdómur sem lýsir
sér þannig að sjúk-
lingurinn fær
ranghugmyndir í
formi tvöfalds per-
sónuleika. Um sjúk-
dóminn hafa verið
gerðar bíómyndir eins
og Me Myself and
Irene þar sem Jim
Carrey leikur lögreglu sem ýmist
telur sig góðu siðprúðu lögguna
Charlie eða hinn siðlausa Hank.
Fáar þjóðir ættu að þekkja ein-
okun og fákeppni betur en Íslend-
ingar. Líklega er einokunarverslun
Dana þekktust í sögunni og vænt-
anlega fáir sem sjá þann kafla í
verslunarsögunni í hillingum. Þó
finnast enn talsmenn einokunar
þótt ótrúlegt megi virðast, eins og
t.d. í umræðunni um ÁTVR. Eina
hreinræktaða einokunin sem Ís-
lendingar búa við í dag er lög-
skipuð einokun sem hið opinbera
hefur komið á með lagasetningu. Í
orði talar hinn auðmjúki Charlie
um mikilvægi einstaklings-
framtaks, nýsköpunar og sam-
keppni, allt afsprengi markaðs-
hagkerfis. Þeir sem halda að
löggjafarvaldið, „Hank“ raunveru-
lega þrái heilbrigða samkeppni
ættu að prófa að gefa út gjald-
miðil, selja rauðvínsflösku, opna
mjólkursamsölu, rækta sitt eigið
kúakyn, stunda löggildingar nú
eða bjóða upp á vegagerð. Einok-
uninni er svo gjarnan pakkað inn í
göfugar umbúðir samfélagslegrar
ábyrgðar að or-
wellskri fyrirmynd.
Til að tryggja að hinn
almenni borgari leiðist
ekki út í ámóta sið-
lausan rekstur og hið
opinbera, rekur svo
Charlie Samkeppn-
isstofnun hvar saman
kemur lögreglu og
dómsvald til samræm-
is við þrískiptingu rík-
isvaldsins eða þannig.
Hank rekur hinsvegar
stofnun fyrir þá sem
vilja ná sér í lögverndaða einok-
unarstöðu með útgáfu einkaleyfa
af mismunandi gerðum en skil-
greining á einkaleyfi er að aðrir
eru útilokaðir frá því að veita
sömu þjónustu eða framleiða sama
hlut og handhafi einka-/einokunar-
leyfisins.
Nýjasti leikþátturinn í klofn-
ingnum milli Hanks og Charlie er
sekt Samkeppnisstofnunar á hinni
lögvernduðu „sam-sölu“ um mjólk
en nafnið eitt og sér ætti að gefa
nokkuð örugga vísbendingu um
eðli starfseminnar. Upphaf
einokunarkerfis í landbúnaði á
rætur sínar að rekja til þess tíma
þegar Korpúlfsstaðabúið var um
það bil að komast í einokunarstöðu
í mjólkurframleiðslu fyrir höf-
uðborgarsvæðið á grundvelli hrein-
lætis og stærðarhagkvæmni á
sama tíma og Sambandið átti undir
högg að sækja. Þar þurfti því aug-
ljóslega að koma til „leiðrétting“ í
þágu neytenda. Seinni tíma rök um
matvælaöryggi, hreinleika íslensks
landbúnaðar og annað slíkt hafa
reyndar nokkuð látið á sjá eftir að
upp komst að íslenska smjörið gat
allt eins verið írskt og „Íslands-
naut“ gat allt eins verið frá Spáni.
Enn sem komið er hefur fjöl-
miðlamönnum ekki tekist að finna
nema einn viðmælanda sem ekki
hafði áttað sig á að landbún-
aðarkerfið byggist á einokunarfyr-
irkomulagi en það er ráðherra
samkeppnismála sem hinsvegar
telur málið „grafalvarlegt“. Flestir
aðrir myndu líklega telja orðið
„augljóst“ betur lýsandi. Formað-
ur bændasamtakanna bendir hins-
vegar á að samkeppnisbrot MS séu
unnin „af heilindum“ og er líklega
óþarft að efast um þá fullyrðingu.
Landbúnaðarráðherra í hlutverki
Hanks hefur boðað að „endur-
skoða“ skuli kerfið sem er miður
því öllum má ljóst vera að vanda-
málin með stjórnkerfi landbún-
aðarins eru auðvitað sú meinloka
að markaðsbúskapur einfaldlega
henti ekki. Stjórnkerfi í landbún-
aði er ámóta þarft og stjórnkerfi á
laxveiðum, matvöruverslun eða
dyravörslu. Kerfið hefur reynst
bændum illa og skattgreiðendum
afleitlega, það veit Charlie en
Hank afneitar áfram veruleikanum
enda langt í kosningar.
Geðveikt ríkisvald
Eftir Arnar
Sigurðsson »Eina hreinræktaða
einokunin sem
Íslendingar búa við
í dag er lögskipuð
einokun sem hið
opinbera hefur komið
á með lagasetningu.
Arnar Sigurðsson
Höfundur starfar á fjármálamarkaði.
Dóttir mín, sem er
þriggja ára, sagði við
mig í gær: „Pabbi, þú
lofaðir að fara í Toys-
rus,“ (sem ég var ekki
búinn að lofa) „og ef þú
kaupir Barbie þá elska
ég þig.“ Um leið og ég
hafði lúmskt gaman af
þessum gorgeir í dóttur
minni þá var mér einn-
ig eðlilega nokkuð
brugðið. Nú fær dóttir mín mjög
mikla ást og hlýju frá pabba sínum
og er með mig nánast alveg í vas-
anum en það að hún skyldi bara segj-
ast elska mig ef ég keypti Barbie
fannst mér nokkuð ósanngjarnt og
fékk mig til að hugsa aðeins um á
hvaða leið ég væri almennt í barna-
uppeldinu. Nú er barnauppeldi ævar-
andi verkefni og margslungið. Miðað
við reynslu mína af uppeldi þriggja
barna, uppeldi foreldra minna á sjálf-
um mér (fékk mjög ástríkt uppeldi
og átti yndislega foreldra) og uppeldi
barna almennt sem maður sér allt í
kring þá myndi ég segja að það væru
þrír þættir sem skiptu mestu máli í
öllu þessa flókna ferli sem barnaupp-
eldi er: Ást, tími og agi.
Eðlilegt er að áætla að foreldrar
almennt elski börnin sín og vilji gefa
þeim mikla ást. Því miður er þessi ást
oft veitt í flýti og með skyndilausn-
um. Sjálfur lendi ég oft í því að halda
að ég sé að veita börnunum mínum
ást með því að gefa þeim eitthvað.
Oft og iðulega eitthvert drasl út úr
búð, meðal annars úr Toysrus, oft
líka með því að segja: Þú mátt horfa,
þú mátt fara í tölvuna (en um sjón-
varpsgláp og tölvunotkun gilda regl-
ur á heimilinu), eða með því að kaupa
nammi (þó það séu nammidagar á
laugardögum) eða jafnvel með því að
segja, ég ætla að gefa þér 500 kall
eða 1000 kall sem þú getur sett í
baukinn. Allt er þetta innihaldslaus
ást í verki og ranghugmyndir mínar
að halda að ég sé voðalega góður með
þessum gjöfum sem eru
ekkert nema umbúð-
irnar.
Best er að gefa börn-
um sínum aldrei neitt.
Bara eina afmælisgjöf
og eina jólagjöf. Punkt-
ur. Börn sem stöðugt fá
gjafir og drasl í tíma og
ótíma verða heimtu-
frek, vanþakklát, leið-
inleg og kunna ekki að
meta til dæmis þegar
þau eiga afmæli.
Ást er meðal annars
best veitt með því að gefa barninu
sínu tíma. Velferðarsamfélagið svo-
kallaða á Íslandi (streitusamfélagið)
ýtir hins vegar undir að tími foreldra
með börnum sínum er mjög af skorn-
um skammti. Börn eru vakin kl. 7,
dröslað í skólann kl. 8, sótt kl. 5, síð-
an brunað á einhverjar æfingar með
börnin eða þau tekin með út í búð og
þeim síðan hent fyrir fram sjón-
varpið á meðan það er eldað, og þá er
kvöldmatur og síðan í rúmið. Þarna
einhvers staðar er kannski hálftími
eða klukkutími en þá er ekki óal-
gengt að foreldrar séu í símanum eða
í tölvunni, t.d. samhliða því að elda.
Á Íslandi er of mikið af foreldrum
sem hafa ekki aðstæður til að gefa
börnunum sínum tíma. Þá á ég við
t.d. bara klukkutíma. Klukkutíma á
dag þar sem ég sest niður með
barninu mínu, spila ólsen ólsen eða
veiðimann, fer í skák, baka, kubba,
fer í bíló eða dúkkó eða bara út að
hjóla eða í sund. Klukkutíma á dag
þar sem ég geri ekkert annað en að
vera með barninu mínu (án þess að
vera í símanum eða tölvunni). Heima
hjá okkur gildir sú ágæta regla að
lesa á hverju kvöldi fyrir börnin þeg-
ar þau fara í rúmið svona um átta –
hálfníu. Hins vegar er ég oft orðinn
svo þreyttur eftir prógram dagsins
(frá kl. 7-20.30) að ég sofna yfirleitt
sjálfur þegar ég er búinn að lesa eina
eða tvær blaðsíður. Það væri óskandi
að foreldrar ættu raunverulega
möguleika á að gefa börnum sínum
meiri tíma.
Um leið og maður gefur börnum
sínum ást og tíma er mikilvægt að
þau alist upp við aga og reglur (þar
er ég t.d. frekar slakur). Það er ótrú-
lega algengt að maður sjái tveggja,
þriggja, fjögurra ára börn stjórna
foreldrum sínum og heilu fjölskyld-
unum. Gjemmmér, gjemmmér, suða
og suða, annars bara öskra ég og
æpi. Þetta er áunnin frekja og aga-
leysi. Börnin valta yfir foreldrana
sem skilja ekki neitt í neinu en eru
kannski ef betur er að gáð búin að
koma sér sjálf í þessa stöðu með því
að dæla í börnin allskonar drasli
(sem börnin voru jafnvel ekki búin að
biðja um). Um leið og maður setur
reglur þarf maður að fylgja þeim.
Betra er að eyða þremur búð-
arferðum í það að segja nei við öllu
en að guggna og sitja uppi með frekt
barn, það sem eftir er, sem veit að
það getur stjórnað öllu með öskri og
grenjum.
Nú á ég þrjú yndisleg börn og nýt
hverrar stundar með þeim. Um leið
er það hlutverk mitt sem pabba, eins
og allra annarra foreldra, að und-
irbúa þau fyrir lífið og gera þau að
góðum og heilbrigðum ein-
staklingum og það er gríðarlega mik-
ilvægt verkefni, kannski það merki-
legasta af öllu, og eins gott að standa
sig og vanda sig.
Næst þegar dóttir mín biður mig
um pakka úr Toysrus segi ég henni
að næsti pakki sem hún fái sé á af-
mælinu hennar, síðan fái hún jóla-
gjöf, en hún megi óska sér þangað til.
En um leið býð ég henni að koma að
lita, leira eða baka, eða bara í dúkkó.
Ást, tími og agi
Eftir Pál
Guðmundsson » Best er að gefa
börnum sínum
aldrei neitt. Bara eina
afmælisgjöf og eina
jólagjöf.
Páll Guðmundsson
Höfundur er pabbi og fram-
kvæmdastjóri Ferðafélags Íslands.
Mörgum brá illa í
brún, þegar það spurð-
ist á liðnu sumri, að ný-
ir stjórnendur Rík-
isútvarpsins hefðu í
hyggju að fella út
morgunbænir og orð
kvöldsins úr dagskrá
Rásar 1, sem um langt
árabil hafa verið þar
fastir liðir. Ástæðan
sögð vera sú, að þessir
dagskrárliðir hefðu svo litla hlustun,
að ekki tæki því að halda þeim áfram.
Auk þess væru þeir „barn síns tíma“,
eins og það var nefnt, og þar af leið-
andi úreltir. Annað kom þó á daginn.
Strax og ákvörðunin hafði verið til-
kynnt, rigndi mótmælum yfir RÚV.
Fjölmargir settu sig í samband við
Ellimálaráð Reykjavíkurprófasts-
dæma, þar sem farið var fram á, að
ráðið aðhefðist eitthvað í málinu.
Hátt í sjö þúsund manns rituðu nöfn
sín á Facebook-mótmælasíðu og aðr-
ir skrifuðu í blöðin. Öll þessi við-
brögð komu nýjum útvarpsstjóra,
Magnúsi Geir Þórðarsýni, í opna
skjöldu. Ákvað hann í framhaldinu,
að morgunbænum skyldi áfram hald-
ið, en orð kvöldsins fellt niður. Í stað
þess kæmi umræðuþáttur um trúmál
á sunnudagskvöldum. Var þess getið,
að haft hefði verið samáð við biskup
Íslands um þessa niðurstöðu, en ekki
kom fram, hvort hann hefði verið
henni samþykkur. Allt er mál þetta
með nokkrum ólíkindum og vekur
ýmsar spurningar. Eða hvernig ætla
stjórnendur RÚV að mæla hlustun á
örstuttum – 10 mín. – dagskrárlið
morgna og kvölds? Er það ekki
vandkvæðum bundið? Að þessar
stuttu bænastundir séu eitthvert stíl-
brot í dagskrá Rásar 1 er ofvaxið
mínum skilningi. Eitthvað annað
hlýtur að búa að baki. Sá grunur læð-
ist óneitanlega að manni, að hér hafi
verið ætlunin að þóknast hópum í
þjóðfélaginu, sem hafa hátt og kenna
sig við Siðmennt eða Vantrú og vilja
öll kristileg áhrif burt úr hinu op-
inbera ými, m.a í grunnskólum
landsins, þar sem þeim hefur nú þeg-
ar orðið nokkuð ágengt. En við búum
í kristnu samfélagi og byggjum á
kristnum menningararfi. Það ætti
nýjum útvarpsstjóra ekki að koma á
óvart. Sá hópur er mun stærri en
nokkrar tölur gefa til kynna, sem
iðkar trú sína í einrúmi
og fer með bænirnar
sínar, finnst gott að
byrja daginn með
bænastund og láta Guðs
orð fylgja sér inn í
svefninn. Þar er ekki
aðeins um að ræða aldr-
að fólk og einstæðinga,
heldur fólk á öllum
aldri, bæði í gleði og
sorg. Bæn er ekki sama
og spjall um trú. Bænin
er persónuleg tjáning,
samtal við Guð, lífgefandi og endur-
nærandi. Hún er sjálfur and-
ardráttur trúarlífsins, svo mikilvæg
er hún. Þess vegna finna svo margir
styrk í bæninni og finnst hún ómiss-
andi. Örfá bænarorð flutt á réttum
stað og stund geta verið til mikillar
blessunar. Umræðuþáttur um trú-
mál getur verið góð viðbót við út-
varpsmessurnar á sunnudögum, en
hann kemur ekki í stað bænastund-
ar. Fyrir nokkrum árum stóð til að
fella orð kvöldsins út af dagskrá Rás-
ar 1. Þá reis fólk upp og mótmælti,
svo við það var hætt. Vonandi verður
sú einnig raunin nú. Enginn hefur
ort fagurlegar um bænina og gildi
hennar en sálmaskáldið sr. Hall-
grímur í versinu alkunna í Pass-
íusálmunum, sem er fyrirsögn þessa
greinarkorns. Það er kaldhæðn-
islegt, að einmitt á þessu ári 2014,
þegar við höldum upp á 400. árstíð
sr. Hallgríms, þá skuli sú ákvörðun
tekin að fella bænaorð að kvöldi út af
dagskrá útvarps allra landsmanna.
Vart getur það talist merki um rækt-
arsemi við minningu skáldsins eða
trúararfinn almennt. Og ekki verður
það til styrktar betra mannlífi í landi
okkar. Um leið og nýjum útvarps-
stjóra er óskað farsældar í starfi
skora ég á hann að draga þessa
ákvörðun til baka.
„Bænin má aldrei
bresta þig“
Eftir Ólaf Þ.
Hallgrímsson
Ólafur Þ. Hallgrímsson
» Var þess getið, að
haft hefði verið sam-
ráð við biskup Íslands
um þessa niðurstöðu, en
ekki kom fram, hvort
hann hefði verið henni
samþykkur.
Höfundur er fyrrverandi
sóknarprestur.
Lúxus 200 fm. hús í flottu hverfi nálægt Pattaya ströndinni til sölu.
Í húsinu eru fjögur stór svefnherbergi með nýjum hjónarúmum,
fataskápum, flatskjá sjónvörpum, loftkælingu ofl.
Fjögur fín baðherbergi með innréttingum og öllum tækjum.
Mjög stórt og fallegt eldhús og borðstofa með öllum tækjum og tólum.
Þvottahús og búr með innréttingum og öllum tækjum.
Stór og mikil stofa með stórum flatskjá, hljómflutningkerfi, leðursófasetti
og öðrum lúxus, hlaðin listaverkum.
Góður bíll, sem nýr getur fylgt með.
Stutt í yfir 20 frábæra golfvelli. 7 mín. akstur í flotta báta- og
snekkjuhöfn. 5 mín akstur í eina glæsilegustu íþróttahöll Asíu.
Glæsilegir verslunarkjarnar. Gott og gestrisið fólk.
Sundlaugar í næsta nágrenni. Frábært veðurfar allt árið.
Hagstætt verðlag og fullkomin læknisþjónusta á hátæknisjúkrahúsum,
engir biðlistar.
Skipti möguleg á góðri fasteign á höfuðborgarsvæðinu, jörð eða
sumarhúsi.
Allar nánari upplýsingar ásamt myndum fyrir hendi. Áhugasamir
sendi helstu uppl. ásamt nafni og símanúmeri á netfangið
josakco@gmail.com
THAILAND HEILLAR !