Læknablaðið - 15.04.2007, Qupperneq 31

YFIRLITSGREIN / NÝRNAFRUMUKRABBAMEIN
hin síöari ár. Fjöldi rannsókna hefur staðfest að
tilviljanagreindu æxlin eru á lægri stigum en hin
sem greinast í sjúklingum með einkenni. Horfur
þessara sjúklinga eru því marktækt betri eins og
sést greinilega á mynd 13. Þessi þróun hefur bætt
horfur hópsins í heild (sjá mynd 14).
Málið er þó aðeins flóknara en það sem sést
best af því að dánarhlutfall (mortality) hefur víð-
ast hvar staðið í stað (19), meðal annars hér á landi
(12). Þess vegna vaknar sú spurning hvort bættar
lífshorfur vegna tilviljanagreiningar séu raun-
verulegar eða skýrist að einhverju leyti af skekkju
(„lead-time“ og „stage migration bias“) (17). Enn
er ekki hægt að fullyrða um slíkt. íslensku rann-
sóknirnar hafa þó sýnt að tilviljanagreining er ekki
sjálfstæður áhættuþáttur hjá þessum sjúklingum
og bættar lífshorfur þeirra skýrast því fyrst og
fremst af því að tilviljanagreindu æxlin eru á lægri
stigum við greiningu (12).
Lokaorð
Nýrnafrumukrabbamein er ekki á meðal algeng-
ustu krabbameina á íslandi. Hlutfallslegt nýgengi
þess er þó óvíða hærra í heiminum. Astæður fyrir
þessu háa nýgengi á íslandi eru ekki þekktar.
Islenskar rannsóknir hafa sýnt að sjúkdómurinn
liggur oft í ættum. Engu að síður er ljóst að lítið
er vitað um orsakir nýrnafrumukrabbameins,
minna en fyrir flest önnur krabbamein. Stigun
krabbameinsins við greiningu er langmikilvæg-
asti forspárþáttur lífshorfa en gráðun, aldur og
almennt ástand sjúkling við greiningu hafa einnig
þýðingu. Tilviljanagreindum nýrnafrumukrabba-
meinum hefur fjölgað gífurlega á síðusta áratug
og ekki er séð fyrir endann á þeirri þróun vegna
vaxandi notkunar myndrannsókna á kviðarholi.
Tilviljanagreindu æxlin eru á lægri stigum og
gráðun við greiningu og horfur þessara sjúklinga
því betri. Aukning tilviljanagreindu æxlanna hefur
leitt af sér bættar lífshorfur fyrir hópinn í heild sem
er mjög jákvæð þróun. Mikilvægt er að finna nýjar
leiðir til að greina sjúkdóminn fyrr því einkenni
nýrnafrumukrabbameins eru lúmsk og enn grein-
ist stór hluti sjúklinga með útbreiddan sjúkdóm
sem ekki er hægt að lækna með skurðaðgerð. Ný
krabbameinslyf virðast lofa góðu fyrir þennan
stóra hóp sjúklinga og munu sennilega bæta horfur
þeirra í nánustu framtíð.
Mynd 13. Lífshorfur sjúklinga sem greindust með nýrnafrumukrabbamein á íslandi 1971-
2000. Sýndar eru lífshorfur (disease specific survival) fyrir þá sem greindust með einkenni
og þeirra sem greindust fyrir tilviljun. Marktœkur munur er á lífshorfum íþessum tveimur
hópum.
Tímabil
sókna sem kynntar eru í þessari grein. Ennfremur
er læknunum Kjartani Magnússyni og Þorsteini
Gíslasyni færðar þakkir að ógleymdum Helga
Sigvaldasyni verkfræðingi.
íslensku rannsóknirnar hafa verið styrktar
af Vísindasjóði Landspítala, Minningarsjóði
Bergþóru Magnúsdóttur og Jakobs J. Bjarnasonar,
Minningarsjóði Margrétar Björgólfsdóttur og
Rannsóknarsjóði Krabbameinsfélags íslands.
Mynd 14. Fimm ára lífs-
horfur (disease speciftc
surviva!) á fimm ára
tímabilum fyrir sjúklinga
sem greindust með nýrna-
frumukrabbamein á
íslandi 1971-2000.
Þakkir
Þakkir fær Sverrir Harðarson fyrir aðstoð við gerð
handrits og mynda. Ásamt honum hafa læknarnir
Vigdís Pétursdóttir, Eiríkur Jónsson og Jónas
Magnússon lagt mikið af mörkum til þeirra rann-
Heimildir
1. Guðbjartsson T, Einarsson GV, Magnússon J.
Nýrnafrumukrabbamein á Islandi 1971-1990: Nýgengi og
sjúkdómseinkenni - klínísk rannsókn á 408 tilfellum.
Læknablaðið 1994; 80:13-9.
2. Guðbjartsson T, Einarsson GV, Magnússon J.
Nýmafrumukrabbamein á fslandi 1971-1990: Stigun og
lífshorfur - klínísk rannsókn á 408 tilfellum. Læknablaðið 1994;
80:49-56.
Læknablaðið 2007/93 295