Læknablaðið - 15.04.2007, Qupperneq 88

UMRÆÐA & FRÉTTIR / MINNINGAR SKURÐLÆKNIS
Landakotsspítali á sjötta
áratug síðustu aldar.
Timburbyggingin hœgra
megin var rifin þegar
byggt var við spítalann á 7.
áratugnum.
var okkur sagt að rukka fjölskyldu sjúklingsins.
Það var ákaflega erfitt að fara með reikning og
innheimta fyrir þessa vinnu, ég tala nú ekki um ef
sjúklingurinn hafði dáið.”
Höskuldi bauðst kandídatsstaða á handlækn-
isdeildinni á Landakoti haustið 1959 þegar hann
hafði lokið miðhluta læknanámsins. „Þetta var
frekar óvenjulegt en þó kom fyrir öðru hvoru að
læknanemar komust í kandídatsstöður sem voru
ætlaðar nýútskrifuðum læknum, því stundum vant-
aði hreinlega lækna til að fylla þessar stöður og þá
voru ráðnir læknanemar í síðasta hluta. Eg var á
Landakoti í 2-3 mánuði 1959 en handlæknishluta
kandídatsársins tók ég á Landsspítalanum eftir að
ég útskrifaðist sumarið 1961.”
Hvernig var fyrirkomulag lœkninga við sjúkra-
húsin í Reykjavík í lok sjötta áratugarins?
„Það var gerólíkt því sem nú er auðvitað og
miklu frumstæðara. Það voru tveir deildaskiptir
spítalar í Reykjavík, Landspítalinn og Landakot.
Klínísku deildirnar voru aðeins tvær, handlækn-
isdeild og lyflæknisdeild. Á Landspítalanum var
fyrirkomulagið þannig að í kjallaranum var rönt-
gendeildin, á fyrstu hæðinni var lyflæknisdeildin
og á annarri hæðinni var handlæknisdeildin.
Lítil barnadeild var þriðju hæðinni. Ekki veit
ég nákvæmlega hvenær hún tók til starfa sem
sérstök deild, en hún hlýtur að hafa verið til-
tölulega ný, í það minnsta var ekki búið að fella
dvöl á barnadeild inn í verklegt nám læknanema.
Brjóstholsskurðdeild var einnig í burðarliðnum
á þessum árum eftir að Hjalti Þórarinsson kom
heim úr sérnámi. Var það fyrsta sérdeild innan
handlæknisfræðinnar, sem komið var á fót við
Landspítalann. Landspítalinn var enn í gamla
húsinu sem byggt var 1930 en framkvæmdir voru
þó hafnar við viðbygginguna. Læknarnir skiptu
þannig með sér vöktum að einn sérfræðingur var
á vakt á kvöldin og um nætur á hvorri deild. í
handlækningunum var engin skipting eftir hvers
eðlis aðgerðirnar voru. Vakthafandi sérfræðingur
sinnti öllu sem á hans fjörur rak á vaktinni, hvort
sem voru beinbrot, kviðarholsaðgerðir eða annað
kírúrgískt.”
Starfsumhverfi sérfrœðimenntaðra lœkna á
þessum tíma var einnig gerólíkt því sem nú tíðkast.
„Störf á sjúkrahúsum voru illa launuð og allir
læknar voru með stofur útí bæ og þar að auki
voru þeir heimilislæknar og unnu fyrir sjúkra-
samlagið og höfðu sinn sjúklingahóp. Sérhæfing
í tilteknum greinum læknisfræði var miklu minni
en nú tíðkast og þegar ég fór til Bandaríkjanna í
sérnám í skurðlækningum var ég ekki búinn að
ákveða neitt nánar en það hvert sérnámið ætti
að vera. Hér heima var þetta allt í samkrulli þó
menn væru farnir að koma heim með sérnám í
ákveðnum greinum. Ég get nefnt sem dæmi Árna
Björnsson lýtalækni sem á þessum tíma vann á
Landspítala sem almennur skurðlæknir eins og
allir urðu að gera. Það var ekki fyrr en ég kom til
Bandaríkjanna að ég áttaði mig á því að þetta voru
gerólík fög innan skurðlækninganna. Almennar
skurðlækningar, brjóstholskurðlækningar, bækl-
unarskurðlækningar og þvagfæraskurðlækningar
svo eitthvað sé nefnt.”
Frumstæðar aðferðir við svæfingar
Höskuldur nefnir sem dæmi um breyttar aðstæður
að þegar hann starfaði sem kandídat á Landakoti
1959 þá voru helstu verkefni kandídata við skurð-
aðgerðir annars vegar að svæfa sjúklingana og
hins vegar að aðstoða skurðlækninn. „Við vorum
tveir kandídatar og annar svæfði og hinn var í
áhöldunum, svipað og skurðstofuhjúkrunarfræð-
ingar gera í dag. Systir Gabriella rak skurðstofuna
af miklum dugnaði og ótrúlegri fórnfýsi, en hún
þvoði sér ekki við aðgerðir og engin skurðstofu-
hjúkrunarkona var þá starfandi við spítalann. Það
var gríðarlega mikið verk að þræða nálar og klippa
þráðinn niður því þá voru ekki komnar einnota
nálar með þræði. Svæfingalæknar voru þá rétt að
byrja að koma heim frá námi. Alma Thorarensen
hafði verið á Landakoti en var hætt þegar ég kom
þar sem kandídat. Þorbjörg Magnúsdóttir var
svæfingalæknir á Hvítabandinu og varð síðan yf-
irlæknir á svæfingadeild Borgarspítalans. Valtýr
Bjarnason var svæfingalæknir á Landspítalanum.
Þessu fylgdu byrjunarörðugleikar og menntaðir
svæfingalæknar áttu nokkuð erfitt uppdráttar í
byrjun því skurðlæknar höfðu vanist því að hafa
ekki svæfingalækna og það var nánast talið að
hægt væri að munstra kunnáttulaust fólk til að
svæfa sjúklinginn. Ég kunni til dæmis ekki neitt til
svæfinga og fékk afskaplega stuttaralega kennslu
áður en kom að fyrstu svæfingunni. Það sem
bjargaði málunum var að öll börn og unglingar
voru svæfð með opnum maska, vírgrind vafin með
grisjum var látin yfir vit sjúklingsins og síðan var
hellt á grisjurnar, fyrst klóróformi sem er hrað-
352 Læknablaðið 2007/93