Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2003, Blaðsíða 17

FREUD í HVUNNDEGINUM; BÆLING, MAÐUR OG SAMFÉLAG
hafði lokið áður, snýst um undirheima stöðvarinnar, dulúðina sem leynd-
ist í afherbergjum gamla hótelsins. Hér verða kaflaskil í bókinni, umræð-
unni um byggingarlist hafði lokið með þeim orðum Austerlitz, að saga
og siðmenning hinnar borgaralegu aldar, það er nítjándu aldar fram á þá
tuttugustu, hafi öll bent í átt til þeirra hörmunga sem seinna urðu. Er
Austerlitz þá að vísa til aðdraganda seinni heimstyrjaldarinnar. Kemur
hann nú að eigin reynslu.
„Eg hef aldrei vitað hver ég er í raun“ segir Austerlitz eftir langa þögn:
„Núna get ég séð að nafn mitt, og sú staðreynd að það var falið fyrir
mér fram á fimmtánda ár, hefði átt að leiða mig í átt að uppruna mínum,
en mér hefur orðið það ljóst nýlega að það er einhver starfsemi í heila
mínum, ofar getu minni til að hugsa, sem hefur varið mig fyrir þessu
leyndarmáli mínu og sem hefur hindrað mig í því að draga réttar álykt-
anir og hefja leitina með tillitn til þeirra. Það hefur ekki verið auðvelt að
brjótast út úr þessari bælingu“.10
Saga hans kom síðan á efdr.
Hann ólst upp sem Dalydd Elias í Wales hjá kalvínskum presti og
deyfðarlegri konu hans, þar sem þögnin ríkti, lokaðir gluggar, læst her-
bergi. Hann átti engar minningar um eigin foreldra. I stað sprengjugnýs
stríðsins, sem fóstrunin átti að vernda hann frá, sat hann sem lamaður á
sunnudögum undir dómsdagspredikunum fósturföður síns um hreinsun-
areld og sekt, sem að sjálfsögðu gerðu það eitt að ýta undir meiri ógn og
styrkja bælinguna.
I heimavistarskóla eignaðist hann sína einu vini; annar var kennari,
sem vakti áhuga hans á mannkynssögu og sem var fenginn til þess, að
fósturmóður hans látinni, að segja honum 15 ára gömlum frá raunveru-
legu ættarnafni hans, Austerlitz. Hinn var yngri skólafélagi, Gerald, sem
bauð Austerlitz gjarnan heim með sér í skólaleyfum. Þar mætti Auster-
litz hlýja og léttleiki, fræðandi og fordómalaust viðmót í fýrsta skipti í
minni hans. Tengdist Austerlitz þessari fjölskyldu sterkum böndum. Þar
þróaði hann með sér áhuga fýrir skordýrum sem lifðu af allar hamfarir
sem tegtrnd, og fýrir bréfdúfum, sem alltaf rötuðu heim, hvaðanæva að.
Hér lýsir Austerlitz því á hvern hátt áhugasvið hans mótast af hálfmeð-
vitaðri vitneskju um það liðna í lífi hans, glímuna við að rata eða rata ekki
heim, þ.e. til uppruna síns. Farið er að losna um bælinguna.
Eftir ótímabært andlát Geralds, sem er fyrsti meðvitaði missir Auster-
10 W. G. Sebald. Aurterlitz. The Modem Library, New York, 2001, bls. 44.
l5