Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2003, Blaðsíða 110

DAGNÝ KRISTJÁNSDÓTTIR
Freud talar um það að vitaskuld hefði það læknað móðursýkiseiiikenni
Dóru ef faðir hennar hefði farið að hennar vilja og shtið sambandinu við
frú K. En Freud mælir ekki með því. Að hans mati er það hættulegt ef
móðursýkissjúklingur kemst upp með það að sveigja allt og alla undir
sinn vilja með þt'í að þykjast vera veikur og hann vill ekki að Dóra „kom-
ist að því hversu öflugt vopn hún hefði í höndunum...“.39 Vissulega er
hægt að viðurkenna einhvers konar uppeldis- og keimslufræðileg sjónar-
mið í þessari afstöðu en getur læknir tdirskipað það sjónamnð lækningu
á sjúklingnum og kosið frekar að sjúklingurinn haldi áfram að vera veik-
ur en að hann finni til valds síns?
Dóra - bókmenntalegt meistaraverk
Steven Marcus vill skoða söguna af Dóru sem stutta skáldsögu og það má
minna á að Freud fékk Goetlte verðlamún f)TÍr bókmemitalegt fi'amlag
sitt og stílaffek. Strax í aðfaraorðum sögunnar um Dóra leggur Freud
fýrir lesandann þau sérstöku vandkvæði sem blasi tdð höfundi sem ætlar
að segja sögu sem engan endi hefur, sorgarsögu sem þó verðskuldi að
vera sögð. Hvernig á að byggja slíka sögu og um hvað fjallar hún þegar
upp er staðið? Texti Dórasögunnar h'ldst tilraunaskáldsögu í formi sínu.
Frásögnin er ekki línulaga heldur fer í hringi, sama sagan er endurtekin
með vísunum fram og tilbaka, fyrst í sögu Dóra og síðan í sögu Freuds
sem jafnframt rarnmar söguna inn með því að gefa forsendur og draga
ályktanir. Textinn fer fram á mörgum sviðum samtímis bæði fornúega og
efhislega.
Steven Marcus bendir á líkindi sögmmar af Dóra við leikrit Ibsens og
segir að Freud lýsi sjálfum sér eins og nokkurs konar Gregers Werle í
Villiöndmni, hann er hinn miskunnarlausi sannleiksleitandi, demómskur
afhjúpandi blekkinga og lífslyga annarra manna.40
En hvað afhjúpar ritgerð Freuds? Freud segir strax í formála frá því að
efhið hafi verið einstaklega erfitt og það hafi verið ögrandi verkefni að
ritstýra því og túlka það. Þar með hefur hann líka undirstrikað lúð skáld-
lega eða tilbúna við verkið. Hann ræðir frásagnartæknina og vanmátt
sinn til að vinna verkið og tekur sér þannig stöðu sem óáreiðanlegur
sögumaður frá upphafi. Hann snýr sér oft að lesendum og segir; „þetta
39 Sigmund Freud, 1977, s. 75.
40 Steven Marcus, 1985, s. 64.
108