Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2003, Blaðsíða 89

SIGMUND FREUD OG TRUARLIFIÐ
■anlegar heimildir og byggði á þeim einkar sennilega tilgátn um að Mós-
es hafi verið Egypti, líklega háttsettur embættismaður.
Þriðju ritgerðina skrifaði Freud svo í mars 1938. Þá höfðu nasistar lagt
undir sig Austurríki og gyðingaofsóknir voru hafnar fyrir alvöru. Vinir
Freuds reyndu að koma honum og fjölskyldu hans úr landi og Freud beið
nú eftir vegabréfi og fararleyfi. A meðan harm beið skrifaði hann þessa
ritgerð, en ekki kom til greina að birta hana. Þegar hann er svo kominn
til Lundúna í byrjun júní, bætir hann öðrum hluta við síðustu ritgerðina
og lýkur við Mósebókina, Der mann Moses nnd die monotheistische Religion,
og á prent var hún komin á þýsku í Amsterdam fyrir áramótin 1938-39,
það er að segja allar ritgerðimar þrjár, og í enskri þýðingu vorið 1939.
Tæpara mátti það ekki standa því að í september lést Freud 83 ára gam-
all.
Þessar óvenjulegu ritunaraðstæður ollu því að bókin er einkennilega
samin. Einstaklega mikið er um endurtekningar og inni í miðri bók era
þrír formálar. Þetta segir vissulega sína sögu. Og hvað er svo í þessari bók
að finna? Freud taldi að Móses hafi verið áhangandi svonefndarar At-
ontrúar, sem upp kom í Egyptalandi á 14. öld fyrir Kristsburð. Faraóinn
Aknaton (Amenhotep IV), sem þá ríkti um skamma hríð kom þeirri trú
á. Það var háleit og fögur eingyðistrú, víst sú fyrsta í heiminum. Við
dauða Aknatons var þessi trú afhumin í Egyptalandi. Freud taldi nú að
Móses hafi gerst fyrirliði Gyðinganna, sem þrælkaðir voru í Egyptalandi
og fengið þá til að flýja land og leita sér nýs bólstaðar. Hann kenndi þeim
hina nýju Atontrú og taldi þessum fávísa og hálfvillta lýð trú um að Guð
hefði útvalið þá og myndi vísa þeim til landsins sem flyti í mjólk og hun-
angi. Hann setti þeim lög og helgaði þá Guði með umskum.
En lýðurinn skildi illa þessa háleitu og ströngu trú. Þeir mögluðu og
þrjóskuðust og drápu Móses að lokum. Hvað hafði nú Freud fyrir sér í
því? Þar fer hann efdr þekktum fræðimanni, Ed. Sellin að nafhi, sem
taldi sig finna ummæli hjá sumum spámannanna um dráp Móse.
Síðan Kða líklega tveir eða þrír mannsaldrar. Gyðingalýðurinn heldur
áfram eyðimerkurgöngu sinni og kemur loks í vatnsauðuga vin í eyði-
mörkinni sem heitir Kades. Þar hitta þeir fyrir Mídíanítaættbálk sem
dýrkar grimman og blóðþyrstan eldfjallsguð sem þeir nefndu Jahve.
Gvðingamir taka upp trúna á Jahve, og þeir eignast annan Móses, Mídí-
aníta, tengdason mídíanítaprestsins Jetrós, eins og segir í Gamla Testa-
mentinu. En smátt og smátt á nokkram hundruðum ára breyta þeir Ja-
§7