Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Síða 17

INAVIST DAUÐANS
á Norðurlöndum að þakka að hann skuli hafa lifað af: „Án hans [Rauða
krossins] og án árásarherja Bandamanna hefði ég aldrei komist heim. Líf
mitt á ég að þakka venjulegum mönnum af holdi og blóði - mönnum sem
sýndu siðferðisþrek og fómarlund“ (Býr Isl. 257). En málið var auðvitað
flóknara eins og frásagnir hans sjálfs bera með sér. Veikindi urðu Leifi
ekki til bjargar, þau gengu aðeins á þrek hans, enda fengu fangar þeir sem
ekki stunduðu vinnu minni matarskammt. Hann lá fyrst í sjúkraskála
vegna fótarmeins (.Phlegmone) og þegar honum fór að batna fékk harrn að
vinna í skálanum og fylgdi því sérstakur aukaskammtur af mat. Að vísu
stóð sú sæla stutt. Seinna fékk Leifur brjósthimnubólgu og var þá hætt
kominn. Rauðakrosspakkarnir sem Leifur fékk senda urðu til þess að
hann gat mútað verkstjóra sínum og orðið sér úti um „léttara“ starf inni
við. Hann gerðist ritari vinnuflokksins. Seinna missti hann það starf, en
huggaði sig við að það væri skárri kostur að vinna útá að sumrinu og
hreyfa sig en sitja inni í óhreinu skúrskrifli (170-175). „Innivinnan“ hafði
þó verið honum léttir. Leifur dvelur við lýsingar á mat og aðbúnaði fanga
bæði í viðtalsbókinni Býr Islendingur hér? og þeirri sem hann skrifaði
sjálfur. Ljóst er þó af ffásögninni Ifangabúðnm nazista að honum er ekki
í mun að halda sjálfum sér fram, hann er fyrst og fremst að lýsa veröld
fangabúðanna.
Jorge Semprún skrifar bók sína Uécriture ou la vie (Að skrifa eða hfa)
næstum hálfri öld efdr að Buchenwald-fangabúðimar voru opnaðar. Bók
Leifs Ifangabúðum nazista er skrifúð sama ár og hann losnaði úr fanga-
búðunum í Sachsenhausen, og Primo Levi fór að skrifa sína bók, Se que-
sto 'e un uomo, stuttu eftir að hann var kominn til Torino. Verk Semprún
lýtur þess vegna öðmm lögmálum en ffumraun hinna tveggja, enda nær
það út fyrir veröld fangabúðanna. Semprún skýrir ffá því sem við tók eft-
ir dvölina í Buchenwald. Þetta em þó ekki æviminningar í venjulegum
skilningi þess orðs, þungamiðja frásagnarinnar er fangabúðavistin, að
henni snýr hann alltaf aftur. Hins vegar vekur það athygli að Semprún
minnist lítrið á aðbúnað fanga eða eigin líkamlega líðan, hvort sem það
stafar af því að hann hafi htið svo á að nóg væri búið að fjalla um slíkt efni
í gegnum tíðina, eða þá að það skipti ekki máli fyrir ffásögn hans. Hann
kveðst hafa búið í líkamanum framan af ævinni í sátt og samlyndi við
hann, án þess að gefa honum gaum. Líkaminn hlýddi honum. En svo hafi
hann uppgötvað líkama sinn í bústað einum í Auxerre í Frakklandi, þeg-
ar Gestapo yfirheyrði hann. Semprún tálheyrði andspyrnuhreyfingunni