Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Blaðsíða 159

ÞEIM VAJR EK VERST: LÍADAN OG CUIRITHIR í LAXDÆLU
brunn; og í þeirri áherslu sem sögurnar leggja á höfuðföt kvennanna:
höfuðfati Guðrúnar er lýst við ýmis tækifæri í sögunni, og motur sá sem
Ingibjörg konungssystir ætlar henni18 leikur stórt hlutverk í ffamvindu
sögunnar. Irska orðið cailleach (kerling19) vísar til höfuðfats sem heitir ca-
ille, motur eða höfuðlín sem nunnur bera. Enda gerist Guðrún „fyrst
nunna á Islandi ok einsetukona,“ segir í Laxdælu.20
Hin ófrýnilega kerling kemur fram í ýmsum gervum í írskum sögum.21
Helsti fulltrúi þeirra, og sá sem McTurk teflir helst fram í grein sinni, er
Cailleach Bhéara eða Kerlingin af Beare, sem harmar elh sína í kvæði ffá 11.
öld.22 Kerling þessi er af ættflokki sem hét Corcu Duibne, en ábótdnn Fín-
án Cam, sem var uppi um 600, hafði samkvæmt lausamálsffásögn sem fylg-
ir kvæðinu lagt svo á, að Corcu Duibne fólkið skyldi ætíð hafa í sínum röð-
um undursamlega nurrnu eða kerhngu. Meðal þeirra frægu nafna Corcu
Dmbne fólks sem írski textinn nefhir eru skáldkonan Líadan og ástmaður
hennar, skáldið Cuirithir. Og nú berast leikar aftur vesmr í Dali.
Hermann Pálsson ræðir um uppruna nafnsins Melkorka í grein sinni
„Um írsk atriði í Laxdæla sögu“ ffá 1964.23 Þar hafhar hann skýringum
Einars Ol. Sveinssonar og Whitley Stokes um að nafnið komi af Mael-
Curaich („þjónustukona dýrlingsins Curach"), og lætur sér detta í hug
Mael-Corcrae sem „kemur fyrir á Irlandi um það leyti, sem Island var að
byggjast“ og merkir hin purpuralitaða þjónustukona. Glöggur lesandi
hefur e.t.v. þegar tengt saman nöfnin Melkorka og Corcu Duibne, en því
miður eru annmarkar á þeirri skýringu: heitið corcu (ættflokkur, þjóð)24
kemur fyrir sem fyrri liður fleiri ættflokka svo sem Corcu Laigde og
18 Laxdæla 43. kap. bls 131.
19 Orðið merkir upprunalega „nunna, sú sem ber höfúðfat nunnunnar", en um það
leyti sem írsku handritin sem hér koma við sögu voru samin varð orðið algengt í
merldngunni „kerling“ og er svo enn þann dag í dag.
20 Laxdæla 78. kap. bls 228.
21 I íslenskum sögum er tíðum sagt frá ófrýnilegum tröllskessum (sbr. Helga Kress,
Máttugar meyjar, 5. kafla, bls. 119-135.) I Gríms sögu loðinkinna segir frá ófrýnlegri
tröllskessu sem verður að fallegri konu eftir að Grímur hefur sængað hjá henni
(sama rit bls. 124). Greinileg vensl eru hér á milli íslensku og írsku minnanna.
22 Kvæðið ásamt lausamálum er prentað í Proceedings ofthe Royal Irish Academy, Vol 55,
sect. C (1958), Gerard Murphy bjó til prentunar (bls. 183-109). Einnig prentar
Murphy kvæðið án lausamála í Early Irish Lyrics. Oxford: Clarendon Press, 1956.
(bls. 74-83).
23 TMM 1964:4, bls. 392^402 (bls. 396).
24 Niall O Dónaill, Foclóir Gaeilge-Béarla, Dublin 1972. Joseph Vendyes, Lexique étym-
ologique de l’irlandais ancien, Dublin og París 1959-1981, telur upprunalega merk-
U7