Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Page 98

GUÐM ELISSON
unum þar sem ljóðmælandi siglir í hvítalogni einn í átt „að eynni með
kjarri og ungum,/margfaldri sól.“9 I hugann koma ódáinsvellir, eilífir
sumarreitir þar sem lerkuðum árstíðaförum skolar á land, sælueyjar þar
sem sólin aldrei sest og tímanum er öllmn lokið.
Niðurlagið á „Arstíðasöngli" er útsmogið mælskubragð. Það kemur
lesandanum svo gjörsamlega að óvörum að ekki er einu sinni víst að hann
verði var við þá stefnubreytingu sem merkja má við lok ljóðabálksins þó
svo að hann fagni henni. Ljóðmælandi hefur í ljóði eftir ljóð gefið sig
forgengileikanum á hönd. Hann hefur skilgreint sig sem árstíðaþega, náð
að stýra magnleysi sínu frammi fyrir tímanum með því að færa hami
stöðugt í orð, með því að viðurkenna að allt tald enda, jafnvel hásumar-
dagar, jafnvel dimmustu vetramætur. Tíminn hrifsar ekkert ffá ljóðmæl-
anda vegna þess að hann þiggur aðeins það sem tíminn fær honum tíma-
bundið í hendur. Ef hér má finna raunverulegt hlutskipti mannsins, má
álykta að lesandinn gangi blekkingunni á hönd ef honum finnst að jafii-
vægi sé náð undir lok ljóðsins, að lífið beri loks sigurorð af dauðanum.
Blekking lesandans (og þá hugsanlega ljóðmælandans) felst þá í því að
hann hefur sagt skilið við þá tvöföldu vitund sem mótar gjaman skáld-
skap Steinunnar Sigurðardóttur. Sögupersónur hennar leggja mat á at-
burði í ljósi tímans. I núinu horfa þær firam á veginn og aftur til fortíðar,
skoða sama atburð tvöfaldaðan af fortíð og samtíð, eða samtíð og mögu-
legri ffamtíð. Ljóðmælendur Steinunnar era einnig mótaðir af þessari
tímabundnu sýn, sérstaklega eins og hún birtist í seinni ljóðabókum
hennar, ffá og með Verksummerkjum.
í tímaskyninu býr írónísk skáldskapandtund Steinunnar sem fullþrosk-
aðs skálds. Þetta er sú „mælskuffæði forgengileikans“ sem belgíski bók-
menntafræðingurinn Paul de Man lýsir í samnefhdri grein sinni frá
1969,10 en hann tengir íróníu tilvistarfalli og setur fram þá kenningu að
einstaklingur geti aðeins hlegið að sjálfum sér ef hann upplifi sig tvíklof-
inn. Tvöföldunin felst í breytingu á lífssýn og er mótuð af reynslu ár-
anna. Irónían liggur í tengslunum milli tveggja ólíkra sjálfsmynda og er
alltaf tengd tilvistarfalli. Eftir fallið hlær einstaklingurinn að gömlum
9 Steinunn Sigurðardóttir: Kúaskítur og norSmijós, bls. 32. Svipað 111)01011131 má t.d.
finna í niðurlagi Völnspár, svo að aðeins eitt dæmi sé teldð: „Sér hún upp koma/öðru
sinni/jörð úr ægi/iðjagræna.“
10 Paul de Man: „The Rhetoric of Temporality“, Blindness and Insight: Essays in the
Rhetoric of Contemporary Criticism, 2. útg. aukin. Minneapolis: University of Alinn-
esota Press, 1983, bls. 187-228.
96