Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2003, Blaðsíða 66

ULFHILDUR DAGSDOTTIR
komna úrkast eins og Julia Kristeva skilgreinir það.14 I zombíunni er
enginn hugur til lengur, hún á sér ekkert sjálf. Þetta róttæka niðurbrot á
líkömum beinist að líkömum áhorfenda eins og dregið er fram í Demons
myndum Lamberto Bava, en þar segir frá hópi ungs fólks sem er boðið í
bíó/partý, bara til að verða fyrir árás zombía sem að því er virðast koma
út úr kvikmyndatjaldinu/vídeóinu. Augljóslega er verið að setja sama-
semmerki milli áhorfenda útd í sal/heima við sjónvarpið, sem horfa á
zombíumyndir, líkt og unga fólkið í kvikmyndinni sækir í hrollvekjur.
Áhorfandinn verður fyrir táknrænni árás á líkama sinn, sem hann spegl-
ar í sundurtættum líkömum zombía og fórnarlamba þeirra á tjald-
inu/skjánum. A sama hátt upplifir hann þessa ítrekuðu ógn sem felst í
dauðanum, sem ekki aðeins er þjáningarfullur, heldur einnig endurtek-
inn og fullkomlega laus við það að vera friðsæll og endanlegur. Ennfrem-
ur hefur dauðinn smitandi áhrif á lífið, hann er ekki aðeins óendanlegur
í sjálfan endann, heldur færir hann sig upp á skaftið og inn í lífið: Er líf
mitt, sem kvikmynda- og vídeó-neytanda í neyslusamfélagi vestræns
markaðshagkerfis að einhverju leyti zombískt?
Það er mjög viðeigandi að tengja pönkið zombíunni eins og gert er í
iíeftínz-myndunum. Pönkið tók á sínum tíma upp þessa hugmynd um
doða hinnar borgaralegu tilveru, neyslusamfélagsins, kapítalismans og
feðraveldisins og ýkti upp. Pönkarar tóku upp orðið ‘punk’ sem á ensku
þýðir ræfill (ræflarokk var íslenskunin), einhver sem gerir ekkert. Pönkið
ur efnið, þ.e. líkaminn, tekið yfir og óæðri hvarir hans. I þessu felst gróteskan, karni-
valið er hátíðarhöldin sem fagna og upphefja slíkan viðsnúning. Sjá Robert Stam,
Subversive Pleasures: Bakhtin, Cultural Cmticism, and Film, John Hopkins, Baltímore
og London 1989.1 kafla um mannætur og karnivöl („Of Cannibals and Carnivals“),
ber Robert Stam saman táknheim mannáts og kjötkveðjuhátíðar og bendir meðal
annars á að hvort tveggja vísar til ‘munnlegra’ helgisiða andspyrnu, annars vegar á
bókstaflegan og hins vegar táknrænan hátt og að í báðum tílvikum séu mörk sjálfs-
ins leyst upp vegna líkamlegrar eða andlegrar blöndunar rnilli sjálfs og ‘annars’.
14 Sjá Julia Kristeva, Powers of Horror: An Essay on Abjection, þýð. Leon S. Roudiez,
New York, Columbia University Press, 1982 (Pouvoirs de Phoireur 1980). Samkvæmt
kenningu Kristevu er úrkastið ferli en ekki endanlegt fyrirbæri. Þetta ferli er sjálf-
sköpun okkar sem felst í því að við reynum að bæla allt líkamlegt, líkamleika okkar
sem tákngerist í móðurlíkamanum, en við höfum ógeð á honum og hann ógnar
okkar samfélagslega, slétta, fellda og heildstæða sjálfi. Zombían Iýsir einmitt vel
þessu ógeði á líkamanum og því líkamlega og birtír þessa baráttu við það, sérstak-
lega er að finna gott dæmi urn slíka baráttu í mynd Peters Jackson Braindead (1992),
en þar berst ungi maðurinn við zombíska ntóður sína til að komast undan ofurvaldi
hennar. Zombían sjálf hefur að sjálfsögðu tapað baráttunni og er yfirbuguð af lík-
amleik sínum.
64