Þjóðlíf - 01.08.1991, Blaðsíða 27

hún hafði m.a. barist fyrir aukinni sjálf-
stjórn lýðveldanna. Við fengum öll að
þjást vegna þjóðernis okkar, ég líka. Ef
maður t.d. leyfði sérað gagnrýna eitthvað,
hvort sem það var efnahagspólitíkin,
skólastjórinn eða kennarinn, þá var sagt:
„Hvaða þjóðernisrembingur er þetta í þér,
— þetta segir þú bara af því að hann er
Serbi“. Maður mátti ekki einu sinni
kvarta undan vondum mat í mötuneyti
skólans af því að það var rekið af Serbum.
Skoðanafrelsi var ekkert. Það var ekki
eins slæmt í Zagreb af því að Króatar voru
þar í meirihluta. En maður varð að gæta
sín að segja ekki of mikið.
— Mig langar að segja frá atviki sem
gerðist þegar ég hugðist fara til Israel,
áður en ég hélt til frekara náms í Þýska-
landi. Ég þurfti á vegabréfsáritun að halda
og var boðuð á lögreglustöðina til að eiga
viðtal við leyniþjónustumann. Hann var
vingjarnlegur en mjög nákvæmur í yfir-
heyrslu sinni. Að viðtalinu loknu gaf hann
mér upp nokkur heimilisföng sem ég gat
snúið mér til ef ég tæki eftir einhverju
sérstöku. Loks sagði hann: „Við þekkjum
kennara yðar vel. Við höfum alltaf átt gott
samstarf við hann“. Mér leið eins og fót-
unum hefði verið kippt undan mér og mér
fannst ég hafa verið svikin. Hafði kennar-
inn njósnað um okkur? Hann hafði lokið
námi sínu í Þýskalandi þegar ferðafrelsi
var ekkert. Hann er mikils metinn germ-
anisti bæði heima og í Þýskalandi. Þegar
ég skýrði honum frá áformum mínum um
að skrifa um eitthvað sem tengdi bók-
menntir og átrúnað, bað hann að heilsa
vini sínum Walter Jens. Fram til þessa
hafði hann ekki minnst einu orði á hann í
kennslunni, svo þekktur sem hann er.
Hvað hefur hann leynt okkur miklu, nem-
endum sínum?
Fannst þér á hlut þinn hallað sem
Króata, fannst þér þú vera annars flokks
þegn í eigin landi?
— Nei, en ég reyndi heldur ekki að
koma mér áfram í heimi stjórnmála. En
mér leið aldrei vel. Ég skal nefna annað
dæmi. Þegar efnt var til fyrstu lýðræðis-
legu kosninganna í landinu sá ég í fyrsta
sinn lögreglumann sem var Króati. Mig
langaði helst til að faðma hann! Ég upp-
lifði í fyrsta sinn tilfinningu öryggis en
fram til þessa hafði ég alltaf verið hrædd
við lögregluna. Ég hafði alltaf forðast
hana, án þess að hafa nokkurn tímann gert
nokkuð af mér. Ég hafði alltaf óttast að
eftir mér yrði tekið og reyndi alltaf að
forða mér hið fyrsta, sama hvert, ef lög-
reglan var á ferli. Eftir að lýðræði var kom-
ið á hvarf þessi tilfinning.
Tölum aðeins um stríðið, Blanka.
Mörgum sýnist sem of lítið hafi verið
gert til að koma í veg fyrir það...
— Ja, hver hefði getað komið í veg fyrir
það?
Ég ætlaði einmitt að spyrja að því.
Evrópubandalagið og hreyfing mæðra
þeirra sem gegna herþjónustu voru ein
um að gera tilraun til þess, ef marka má
fréttaflutninginn sl. vor?
— Það er heil þjóð á móti þessu stríði.
Heil þjóð vildi það ekki. Það sem gerðist
eru viðbrögð gegn stríði og gegn árás. Það
er ekki eðlilegt að fílharmoníuhljómsveit-
in í Zagreb hélt út í stríðið og varði borgina
í heilan mánuð. Leikarar og starfsfólk
þjóðleikhússins taka líka þátt í vörnum
Króatíu. Þetta eru sjálfboðaliðar, enginn
þvingaði þá til að halda til vígstöðvanna.
En Serbar reyna að réttlæta stríðið
með.....
— með því að serbneskum minnihluta-
hópum í Króatíu sé ógnað, að Króatar séu
þjóð sem stundi þjóðarmorð, að stjórn nú-
verandi Króatíu hafi fasískt yfirbragð, að
Serbum sé jafn hætt nú og fyrir 50 árum og
að Serbum í Króatíu verði að bjarga. Með
orðum Miliosevic: „Þar sem Serbar eru er
heilög serbnesk jörð, allir Serbar eiga að
búa í sama ríki.“ Með þessu er hugmynda-
fræði Stór-Serbíu tengd kommúnískri
hugmyndafræði í Júgóslavíu. Og hér helg-
ar tilgangurinn meðalið.
— Ríkisstjórnir Evrópu hefðu ekki átt
að leyfa Serbíu að komast upp með þann
ÞJÓÐLÍF 27