Þjóðlíf - 01.08.1991, Blaðsíða 28

ERLENT
gráa leik að samþykkja og undirrita allt
sem sagt er í Haag og fara svo á bak orða
sinna þegar heim var komið. Þannig hafa
þeir grætt tíma og til þessa hindrað að
vestrið viðurkenni sjálfstæði Króatíu.
Þetta er fyrsta flokks stjórnkænska og
ekki er annað hægt en að dást að henni.
Þú notaðir orðin „fasískt yfirbragð“
áðan. Nú vitum við að Króatía var í
bandalagi við Þýskaland Hitlers fyrir 50
árum. Er sagan óuppgerð enn?
— Mín kynslóð gat ekki tekist á við
söguna vegna þess að þagað var yfir henni.
Eins var sögukennsla í skólum of einföld
og enn í dag líða Króatar fyrir það að sett
er samasemmerki milli þeirra og Usters-
hashreyfíngarinnar. Enn í dag heyrist
sagt: „Allir Króatar eru Ustershas.“ Þetta
er hins vegar ekki rétt, ríkisstjórn Usters-
has 1941 til 1945 var ekki þjóðin öll. Ust-
ershas voru sérsveitir eins og SS í Þýska-
landi. Ekki má gleymast að til var venju-
legur her í Króatíu sem ekki var á bandi
ofstækismannanna. Auk þess átti komm-
únistahreyfingin rætur sínar í Zagreb.
Hún undirbjó andspyrnuna gegn Usters-
has og Hitler. Serbar höfðu aðeins kon-
ungssinna Tshetniks sem sameinuðust
sveitum Títós 1943—44. Það er því ekki
hægt að setja samasemmerki milli Króata
og fasista annarsvegar og Serba og and-
spyrnunnar hinsvegar.
— Frá því að við vorum í leikskóla
gekk innrætingin út á „fræði“ Títós á
kostnað þjóðernisvitundar og sögu okkar.
Ekki má þegja yfir grimmdarverkum Ust-
„Skoðanafrelsi var ekkert...“
ershas en þau voru blásin upp úr öllu valdi
meðan þagað var yfir grimmdarverkum
andspyrnuhreyfmgarinnar sem framin
voru með hjálp Englendinga.
Hætt er við að stríðið færist enn í auk-
ana og grimmdarverkum fjölgi. Hvað
heldur þú að ríkisstjórn Króatíu muni
gera?
— Stríðið mun halda áfram. Einhvern
tímann hljóta ríki Evrópu að viðurkenna
sjálfstæði lýðveldanna. Ég held ekki að
það sé mikið vit í því að Evrópuríki sendi
friðarsveitir niður á Balkanskaga. Slíkar
sveitir geta aðeins tryggt að ekki komi til
frekari landvinninga en þær geta ekki tek-
ið þátt í bardögum. Eins og er þarf Króatía
á vopnum að halda til þess að binda endi á
þetta stríð og reka árásarmennina af hönd-
um sér.
— Ég held að Serbar og Króatar geti
lifað saman í friði þar sem ekki hefur verið
barist og nágrannar hafa ekki framið
grimmdarverk á hverjum öðrum. Þegar ég
ræddi við formann samtaka Gyðinga í
Zagreb fyrir nokkru taldi hann ekki að
Serbar sem slíkir eða aðrir minnihluta-
hópar hefðu ástæðu til að óttast ofsóknir í
Króatíu. Staða Serbanna er þó nokkuð
sérstök þar sem þeir höfðu töglin og
hagldirnar í 50 ár í Júgóslavíu. Nú þurfa
þeir að sætta sig við tilveru án forréttinda.
Það er auðvitað erfitt fyrir þá og kannski
hætt við að þeir einangrist.
Heldur þú að það verði jafnvel svipað
ástand eftir stríðið og er í Norður-Irl-
andi?
— Forseti okkar, Tudjam, vill að al-
þjóðastofnanir vaki yfir réttindum minni-
hlutahópa í Króatíu. Þau réttindi eru m.a.
tryggð í stjórnarskránni. En ég held að
þjóðin geti ekki þolað langt stríð sálfræði-
lega séð. Því lengur sem það varir, þeim
mun erfiðara verður að sætta Serba og
Króata.
— Ég óttast mest það sem Kleist lýsir í
sögu sinni „Michael Kohlkammer oder
Verbrecher aus Verlorener Ehre“ (Glæpa-
maður af völdum ærumissis). Ég óttast
mest að verjendur verði að sækjendum í
þessu varnarstríði, að Króatar geri sig
seka um svipaða glæpi og Serbar hafa gert
sig seka um. Allt stefnir í að auga verði
goldið fyrir auga og tönn fyrir tönn.
Hvað heldurðu að verði fengið með
alþjóðlegri viðurkenningu á Króatíu?
— Alþjóðlegri viðurkenningu hlýtur
að fylgja aðstoð. Ég býst ekki við hernað-
aríhlutun, það myndi flækja málin of mik-
ið. Hjálpargögn og vopn er það sem Króa-
tía þarfnast. En þá er viðbúið að allar frið-
arhreyfmgar reki um ramakvein. Slíkar
hreyfingar vilja skapa frið án vopnavalds.
En fyrir mér eru slíkar hugsanir eins og
himnesk Jerúsalem. Auðvitað má láta sig
dreyma um slíka hluti en einhliða siðfræði
er ekki til þess fallin að takast á við hið
raunverulega vandamál. Hvað réttlætir al-
gert bann gegn innflutningi vopna til
stríðandi fylkinga í Króatíu, þegar Króat-
ar verjast árásum hers sem hefur haft 50 ár
til að vígbúast? Er hægt að ætlast til þess af
heilli þjóð að hún líði píslarvætti? Ég er
hrædd um að hér dugi ekki að mæla með
einföldum mælistikum og menn verði að
28 ÞJÓÐLÍF