Þjóðlíf - 01.08.1991, Blaðsíða 46

VANTRU A RIKISVALDIÐ
Aukin þrá einstaklinga eftir athafnafrelsi í Svíþjóð —samfara hnignun
alþjóðlegrar samstöðu
GUÐBJÖRG LINDA RAFNSDÓTTIR
Úrslit þingkosninganna í Svíþjóð
15.september síðastliðinn endurspegla
aukna vantrú á almáttugt og gott ríkis-
vald sem stýrir lífi þegnanna með hags-
muni heildarinnar fyrir augum og um
leið aukna þrá einstaklinga eftir athafna-
frelsi. Úrslitin sýna einnig að hin al-
kunna samstaða Svía með bágstöddum
íbúum fjarlægra landa hefur minnkað.
tærsti og öflugasti jafnaðarmanna-
flokkur á Vesturlöndum, Socialdem-
okratiska Arbetarpartiet í Svíþjóð, hefur
verið hrakinn í stjórnarandstöðu í annað
sinn á sex áratugum. En hann á stærstan
þátt í að hafa nýtt ríkidæmi sænska kapíta-
lismans til að byggja upp velferðarkerfi
sem mörgum þykir til fyrirmyndar en öðr-
um víti til varnaðar. Jafnaðarmenn fengu
þó 38 prósent atkvæða en það er það
minnsta frá árinu 1928. Þeir hafa yfirleitt
verið með 40-45% atkvæða en í kosning-
unum 1988 fengu þeir 43%. Þeir voru
samfellt í stjórn frá árinu 1932-1976, oftast
einir, og þeir hafa setið í stjórn frá árinu
1982.
Fjögurra flokka stjórn Carl Bildts hefur
nú mun betri forsendur til að koma
stefnumálum sínum í höfn en stjórnir
borgaraflokkanna höfðu er þær sátu við
völd árin 1976-1982. Þá kepptust stjórn-
irnar við að auka ríkisútgjöld og tryggja
atvinnu en nú eru aðstæður aðrar. Ríkis-
valdið hefur náð hámarksstærð (opinber
útgjöld voru mest 65% af þjóðarfram-
leiðslu árið 1985 en nema nú 60%) og að-
lögunin að Evrópubandalaginu hefur í för
með sér að skattar munu væntanlega
lækka og starfsemi hins opinbera dragast
enn frekar saman.
Þeir sem unnu á í kosningunum voru
Hægriflokkurinn (Moderata Samlingsp-
artiet) sem fékk 21,7% atkvæða (18,3%
1988) og nýju flokkarnir tveir á þingi;
Kristilegi þjóðaflokkurinn (Kristdemo-
kratiska Samhallspartiet) með 7,4%
(2,9%) og Nýtt lýðræði (Ny Demokrati)
sem fékk 6,6% í þessum fyrstu kosningum
sínum. Aðrirflokkartöpuðufylgi. Jafnað-
armenn fengu 37,9% (43,2% 1988),
Frjálslyndi þjóðaflokkurinn (Folkpartiet
Liberalerna) 9,2% (12,2%), Miðflokkur-
inn fékk 8,0% (11,3%), Vinstriflokkurinn
4,7% (5,8%) og Umhverfisflokkurinn
fékk 3,4% (5,5%).
Frjálslyndir fengu sína næst verstu út-
reið frá upphafi, Miðflokkurinn hefur
aldrei fengið jafn fá atkvæði, Vinstriflokk-
urinn fékk minnsta fylgi síðan 1968 og
Umhverfisflokkurinn datt út af þingi eftir
að hafa setið þar eitt kjörtímabil. Hægri
flokkarnir unnu því á en mið- og vinstri-
flokkar töpuðu. Borgaraflokkarnir fengu
samtals 193 þingmenn en jafnaðarmenn og
vinstrimenn 156.
koðanakannanir hafa sýnt að það eru í
ríkari mæli konur en karlar sem vilja
slá vörð um það opinbera kerfi sem hefur
verið byggt upp í Svíþjóð síðastliðna ára-
tugi. Opinbera kerfið hefur gert konum
auðveldara um vik að sameina atvinnu- og
fjölskyldulíf auk þess sem það hefur skap-
að fjölda kvenna atvinnu.
Núverandi ríkisstjórnarflokkar gagn-
rýna þetta kerfi harðlega og hafa úrslit
kosninganna því verið túlkuð sem ósigur
fyrir sænskar konur. Auk þess fækkar nú
konum á sænska þinginu í fyrsta sinn í
nokkra áratugi. Á komandi kjörtímabili
munu 104 konur eiga sæti á þingi af 349
þingmönnum en voru á síðasta kjörtíma-
bili 132.
Þeir flokkar sem komu vel út úr kosn-
ingunum í ár höfðu nefnilega fáum konum
á að skipa og kosningarannsóknir sýna að
karlmenn voru í meirihluta kjósenda þess-
ara flokka. Þeir flokkar sem höfðu hvað
flestar konur innanborðs og sem flestar
konur kusu biðu skipbrot í kosningunum.
Konur í Stokkhólmi fóru að fordæmi
íslenskra kvenna og buðu fram kvenna-
lista til þings. Það fór fremur hljótt um
þetta framboð sem og önnur ný framboð
að undanskildu Nýju lýðræði. Kvenna-
listinn fékk aðeins 524 atkvæði og var
langt frá því að hreppa þingsæti.
að má nefna nokkrar skýringar á úr-
slitum kosninganna. Ein er almenn
hægri þróun í Svíþjóð sem víðar í Evrópu.
Ungt fólk kaus hægri flokkana í auknum
mæli. Þetta eru börn velferðarkerfisins
sem vilja slíta af sér þau bönd sem mið-
stýringin setur þeim. Framtíðarsýn þeirra
er ekkert of björt; ótti við atvinnuleysi,
umhverfiseyðingu og vaxandi ofbeldi.
Margir telja Jafnaðarmannaflokkinn
stirðnaðan kerfisflokk og hann beri
ábyrgð á stöðunni. Hrun kommúnismans
í Austur-Evrópu hefur auk þess sannfært
suma miðjukjósendur um að best sé að
gefa sósíalísku öflunum í Jafnaðarmanna-
flokknum og Vinstriflokknum frí en síð-
arnefndi flokkurinn hefur löngum tryggt
Carlsson, Wachtmeister, Bildt og Westcrberg.
46 ÞJÓÐLÍF