Frjáls verslun - 01.01.2009, Blaðsíða 103

F R J Á L S V E R S L U N • 1 . T B L . 2 0 0 9 103
s t u Ð u L L
rannsóknin
Til þess að rannsókn sem þessi sé samanburðarhæf milli
landa er nærtækast að gera samanburðarrannsókn milli
tveggja eða fleiri landa og bera svo saman niðurstöður. Þessa
leið hefur bandaríska ráðgjafafyrirtækið Bain & Company valið
og rannsakað vinsælustu stjórnendahugtök og/eða aðferðir
víðsvegar í heiminum, að Íslandi undanskildu.
Könnun þess hefur verið endurtekin á næstum hverju ári
allt frá árinu 1993. Hins vegar er þessi rannsókn, sem nú er til
umfjöllunar, annars eðlis þar sem aðalatriðið er ekki að kanna
vinsældalista yfir vinsæl hugtök og/eða aðferðir í fyrirtækjum
heldur hvort áhrifavaldar séu hinir sömu hér á landi og erlendis,
sem gæti svo skýrt skyldleika í svörum við erlenda aðila.
Þar sem aðgengi að íslenskum stjórnendum er tiltölulega
auðvelt miðað við aðgengi að kollegum þeirra í öðrum löndum,
var farin sú leið að senda tölvupóstkönnun með hinu íslenska
Outcome-kannanakerfi til stjórnenda 300 stærstu fyrirtækja
Íslands. Um þriðjungur stjórnenda svaraði könnuninni og má sjá
valdar niðurstöður hennar hér neðar.
Rannsóknaraðferðin var í grunninn byggð á lista sem lagður
var fyrir stjórnendurna sem samanstóð af 19 þekktum og
vinsælum stjórnendahugtökum og/eða aðferðum og þeir beðnir
að greina frá þeim sem þeir þekktu og notuðu af þeim. Listinn
var fundinn út með samanburði á könnun Bains & Company
við aðra könnun sem framkvæmd var í Svíþjóð á sænskum
fyrirtækjum. Einnig var farið yfir vinsælustu bækur og tímarit um
þessi efni, svo og kennsluefni í háskólum hér heima og erlendis.
eru til tískubylgjur í stjórnun?
Stjórnendum fyrirtækja bjóðast í síauknum mæli svokallaðar
nýjar lausnir til að auka framleiðni og hagnað fyrirtækja sinna.
Fræðimenn jafnt sem ráðgjafar og stjórnendur, sem náð hafa
langt með einstaka fyrirtæki, eiga það til að útbúa leiðbeiningar
um hvernig best sé að haga málum innan fyrirtækja og útbúa
oftar en ekki í því sambandi pakkalausnir sem hægt er að fara
eftir. Slíkar lausnir birtast stjórnendum sem hugtök og/eða
aðferðir sem þeir læra í skólum, hjá aðkeyptum ráðgjöfum eða
við lestur bóka og tímarita um þessi efni.
Dæmi um slíkar pakkalausnir eru Gæðastjórnun (Total
Quality Management) og Stefnumiðað árangursmat (Balanced
Scorecard) svo einhver séu nefnd. Nú er svo komið að heill
iðnaður hefur orðið til í kringum þessar lausnir sem veltir
árlega óheyrilegum fjárhæðum úti um allan heim. Ráðgjafar,
fræðimenn eða reyndir stjórnendur hafa gefið út bækur um
„bestu“ lausnir (Best Practices) á tilteknum vandamálum sem
hafa náð toppnum á bókasölulistum út um allan heim.
Ráðgjafaiðnaðurinn vex stöðugt ár frá ári þar sem
stjórnendur vilja innleiða nýjustu lausnina á sem bestan hátt.
Margir hafa bent á hliðstæðu á vinsældabylgjum þessara
lausna og annar tískubylgna líkt og í fataiðnaði. Þessi aðilar
ganga svo langt að kalla stjórnendahugtök og/eða aðferðir
„stjórnunartískur“ (Management Fashions).
niÐurstaÐa
Íslenskir stjórnendur eru að mörgu leyti líkir stjórnendum í Banda-
ríkjunum og Evrópu, sérstaklega með tilliti til þekkingar á þessum
hugtökum og/eða aðferðum. Helsti munurinn liggur í því hvernig
þeir innleiða þessar lausnir í sín fyrirtæki og hverjir helstu áhrifa-
valdar þeirra eru.
Á meðan stjórnendur í Evrópu og í Bandaríkjunum eiga það
til að fylgja tískustraumum fjölmiðla og stjórnunarráðgjafa þá er
menntun helsti áhrifavaldur íslenska stjórnandans. Teikn eru hins
vegar á lofti um að þetta sé smám saman að breytast.
Mörg fyrirtæki eru farin að kaupa þjónustu erlendra ráðgjafa
og erlendir fjölmiðlar eiga hér mikil óbein ítök. Enn fremur ber
íslensk viðskiptamenntun þess merki að hún styðst fyrst og fremst
við bandarískt námsefni og MBA-nám að bandarískri fyrirmynd er
farið að sækja í sig veðrið hér á landi.
Annað athyglisvert við íslenska stjórnandann er að notkun hans
á þessum lausnum er með nokkuð öðrum hætti en kollega hans í
öðrum löndum.
Niðurstaðan var sú að íslenskir stjórnendur virðast ekki gleypa
við nýjustu tískustraumum algerlega hráum heldur vilja þeir laga
það að íslenskum aðstæðum og matreiða það með séríslenskum
kryddum.
Ekki var það tilgangur verkefnisins að leggja dóm á hvort þróun
í átt að einsleitni í viðskiptum sé góð eða slæm heldur lýsa því
umhverfi sem íslenskir stjórnendur starfa í og þeim áhrifaþáttum
sem umlykja hann. Hins vegar má benda á að einsleitni í stjórnun
getur eytt þeim sérkennum sem einstaka aðilar eða þjóðir hafa
komið sér upp og hefur hugsanlega búið þeim forskot í hinum mikla
ólgusjó samkeppninnar.
Er íslenski stjórnandinn ólíkur þeim útlenska?