Frjáls verslun - 01.02.2009, Blaðsíða 11

Fyrst þetta...
F R J Á L S V E R S L U N • 2 . T B L . 2 0 0 9 11
lána og ríkir hagsmunir eru fyrir neytendur og samfélagið í heild að
eftirlit sé haft með réttindum neytenda í viðskiptum við banka og
önnur fjármálafyrirtæki. Bankar hafa ríka upplýsingaskyldu gagn-
vart viðskiptavinum sínum og ríkar kröfur eru gerðar til skilmála
í lánasamningum við neytendur. Það er því áríðandi að reglur um
lánastarfsemi séu hafðar í heiðri, en mál hafa komið til kasta Neyt-
endastofu þar sem fjármálastofnanir hafa bæði breytt þokukenndum
skilmálum og vaxtakjörum án lagaheimildar og rukkað inn vafasöm
seðilgjöld.“
Neytendastofa hefur líka þurft að taka ákvarðanir í málum er
varða ólögmætar verðhækkanir á utanlandsferðum, villandi auglýs-
ingar og villandi upplýsingar á umbúðum vara, auk þess sem fjöldi
ábendinga berst gjarnan á útsölutímum um að verslanir séu að
brjóta reglur um útsölur með villandi verðlagningu og tilboðum.
Rafrænar verðkannanir
Hlutverk Neytendastofu er m.a. að efla verðskyn neytenda og eftir
atvikum að afla í því skyni upplýsinga um verð, verðmyndun og
önnur viðskiptakjör og birta niðurstöður eftir því sem ástæða þykir
til. Tryggvi segir að veruleg tiltekt sé nauðsynleg á dagvörumark-
aðnum þar sem verðmerkingar í hillu og á kassa séu oft misvísandi
og réttar upplýsingar nái ekki til neytenda. Viðskiptaráðherra fól
Neytendastofu í ágúst 2007 að vinna framkvæmdaáætlun um raf-
rænar verðkannanir og nýta leiðir upplýsingatækninnar við miðlun
upplýsinga um verð og viðskiptakjör til neytenda. Fulltrúar helstu
hagsmunasamtaka voru boðaðir til fundar þar sem leitað var eftir
sjónarmiðum aðila um rafrænar verðkannanir. Ljóst er að rafrænar
verðkannanir eru vel framkvæmanlegar þar sem strikamerki og
önnur rafræn merki auðkenna vöru og verð hennar og eru upplýs-
ingar þessar því vel birtanlegar á vefnum, neytendum til hagsbóta.
Hinsvegar var talað fyrir daufum eyrum verslunarmanna, sem lagst
hafa eindregið gegn því að hugmyndin um rafrænar verðkannanir
nái fram að ganga, einhverra hluta vegna, að sögn Tryggva. „Þetta
er að mínu mati alröng nálgun við neytandann því ef fyrirtæki vilja
vera þjónustumiðuð ber þeim auðvitað að koma til móts við við-
skiptavini sína með trúverðugleika og nægri upplýsingagjöf,“ segir
Tryggvi og bætir við að embættinu hafi nú borist ábendingar um að
verðlag á matvöru hækki eftir klukkan 20.00 á kvöldin í einhverjum
þeirra verslana, sem opnar eru fram eftir á kvöldin og á næturna án
þess að neytendur séu upplýstir um það. Rannsókn standi nú til á
þessum staðhæfingum.
Bætt viðskiptasiðferði
Fylgifiskar þess efnahagsástands, sem Íslendingar upplifa nú, hafa
bæði jákvæðar og neikvæðar hliðar, að mati Tryggva. „Aukin neyt-
endavitund og kröfur neytenda um að fyrirtæki fari að settum
reglum og virði rétt neytenda er jákvæð afleiðing ástandsins. Á
hinn bóginn hafa efnahagsleg réttindi neytenda verið þverbrotin og
valdið neytendum ómældu tjóni vegna óskýrs regluverks. Í okkar
litla þjóðfélagi hafa viðgengist ótrúlegustu viðskiptahættir og þrátt
fyrir ákvarðanir embættisins um ólögmæti kemur fyrir að fyrirtæki
fari ekki að ákvörðun Neytendastofu og verður embættið í slíkum
tilvikum að bregðast við með ákvörðun um viðurlög, s.s. dagsektir
eða stjórnvaldssekt.“
Neytandinn er alltaf sjálfur best til þess fallinn að standa vörð
um eigin hag, segir Tryggvi og leggur áherslu á að vakandi augu á
viðsjárverðum tímum geti án efa fært margt til betri vegar. Mest
um vert sé að láta ekki kyrrt liggja ef menn verða varir við órétt-
mæta viðskiptahætti í samskiptum við verslanir og þjónustuaðila.
Á heimasíðu Neytendastofu má nálgast upplýsingar og þjónustu á
svokallaðri rafrænni þjónustugátt, en þar geta neytendur lagt inn
ábendingar og kvartanir úr viðskiptalífinu fyrir sérfræðinga Neyt-
endastofu að vinna úr, ef ástæða þykir til. „Almenningur er nú í
vaxandi mæli að nýta sér þessa þjónustu til að freista þess að bæta
hér íslenskt viðskiptasiðferði.“
Neytendastofa tók til starfa 1. júlí 2005
og heyrir undir viðskiptaráðuneytið.
Hlutverk hennar er m.a. að hafa eftirlit
með viðskiptalífinu, öryggi og réttindum
neytenda. Sér í lagi hefur þeim málum nú
fjölgað er varða ágreining neytenda og
fjármálastofnana.
Tryggvi Axelsson, forstjóri Neytendastofu.