Frjáls verslun - 01.02.2009, Blaðsíða 68

68 F R J Á L S V E R S L U N • 2 . T B L . 2 0 0 9
Rannveig Rist, forstjóri alcan á Íslandi
Rökin gegn stóriðju
standast ekki
Að mati Rannveigar Rist, forstjóra Alcan á Íslandi, hefur afstaða
manna til stóriðju einkennst af því að gengið hafi verið út frá því
að morgundagurinn hljóti að verða eins og gærdagurinn, hvað
lífskjör, hagvöxt og tekjur varðar. Framboð af nýjum störfum sé
óþrjótandi og fjöldaatvinnuleysi óhugsandi.
Hún segir að jafnvel í dag velti menn fyrir sér efnahagslegum
áhrifum stóriðju og segi: Þessar tekjur hafa enga þýðingu – það
hefðu hvort sem er komið aðrar tekjur í staðinn. Það eru engin
verðmæti í þessum störfum – það hefðu hvort sem er orðið til önnur
störf í staðinn. „Engum dettur í hug að gera lítið úr þeim sköpunar-
krafti sem er svo sannarlega fólginn í frumkvæði og framtaki hvers
einstaklings um sig. En hvar eru öll þessi störf í dag?“ Rannveig
nefndi auðlindirnar, vatnsorku og jarðhita og sagði að við hefðum
verið afskaplega sein að nýta raforkuna. Árið 1990 var heildarorku-
vinnsla frá vatnsorkuverum hér rúmlega 10% af þeirri vatnsorku
sem í dag er talin nýtanleg út frá umhverfis- og efnahagslegum sjón-
armiðum. Síðan hefur virkjað vatnsafl meira en þrefaldast.
Að ná alvöru sátt
Rannveig sagði að við þyrftum að ákveða hvort og hvernig við ætl-
uðum að ráðstafa hinum miklu auðlindum og ná alvöru sátt í mál-
efnum stóriðju og umhverfis og finna milliveg á milli ólíkra sjón-
armiða. 40 ára reynsla af álverinu í Straumsvík hefði, að hennar
mati, tvímælalaust verið góð en í því fælist engin trygging fyrir því
að ekki gæti brugðið til beggja vona með áliðnaðinn í framtíðinni.
Erlent eignarhald á álfyrirtækjunum hefði verið þyrnir í augum
margra en menn gleymi því kannski að það þýðir að Íslendingar
bera lágmarksáhættu af sveiflum á heimsmörkuðum.
Því er stundum haldið fram að ávinningur af stóriðju sé lítill og
að launagreiðslur álveranna séu lítil sem engin viðbót við hagkerfið
til lengri tíma litið. „Skoðum það nánar. Álverið í Straumsvík keypti
á síðasta ári vörur og þjónustu af rúmlega 800 íslenskum aðilum
fyrir 5,4 milljarða króna.“ Orkukaup eru ekki talin með. Þessi við-
skipti skapa auðvitað hundruð starfa. Til að gefa hugmynd um
umfang þjónustunnar sem álverið kaupir má nefna að fyrir fjárhæð-
ina mætti reka allt í senn: Ríkisútvarpið, Þjóðleikhúsið, Þjóðminja-
safnið, Menntaskólann í Reykjavík og Menntaskólann á Akureyri.
Álverið í Straumsvík greiddi 1,4 milljarða króna í tekjuskatt
árið 2007. Fjárhæðin er um 3% af öllum tekjusköttum ríkisins af
lögaðilum þetta ár, hærri en allur tekjuskattur af fiskveiðum, sem
var rúmur milljarður. Öll verslun í landinu greiddi 4,8 milljarða í
tekjuskatt, svo að álverið í Straumsvík greiddi meira en fjórðung af
tekjuskatti allra verslunarfyrirtækja á Íslandi.
Orkukaup, laun starfsmanna, opinber gjöld, vörur og þjónusta
sem keypt er af innlendum aðilum voru í fyrra tæplega 19 milljarðar
króna. Rökin gegn stóriðju, að henni fylgi ekki umtalsverður efna-
hagslegur ávinningur, standast einfaldlega ekki að mati Rannveigar.
Hún sagði að stóriðja hefði mikla efnahagslega þýðingu og alrangt
að hún skipti litlu máli enda hefði hún lagt mikið af mörkum og
ætla mætti að hún gerði það áfram.
Rannveig Rist, forstjóri Alcan á Íslandi.
iðnþing 2009