Frjáls verslun - 01.02.2009, Blaðsíða 27

F R J Á L S V E R S L U N • 2 . T B L . 2 0 0 9 27
k a u p a u k a r
1. orsök kreppunnar.
Æ fleiri halda því fram að kaupréttarsamn-
ingar og bónusar bankamanna séu undirrót
kreppunnar. Þess utan lánuðu bankarnir
helstu stjórnendum sínum til hlutabréfa-
kaupa í bönkunum. Yfirleitt voru þessir
samningar þannig að í þeim voru ákvæði
um að bankamennirnir gætu aldrei tapað á
kaupunum heldur bara hagnast.
2. hvernig hugsað?
Kaupréttarsamningar og bónusar leiddu
til græðgi banka og fjármálafyrirtækja úti
um allan heim. Bankarnir breyttust í eins
konar áhættufíkla í útlánum til að hámarka
hagnað til skamms tíma og hækka verð
hlutabréfa svo bankamenn fengju stórgróða
í formi kaupréttarsamninga á hlutabréfum í
bönkunum.
3. hlutabréf um allan heim hækk-
uðu í verði. Í ljós hefur komið að ástæðan
var bara ein; gnótt lánsfjár. Það var eina
breytan í formúlunni. Það hækkuðu öll
hlutabréf sjálfkrafa. Þetta var eins og sjálf-
stýring upp rúllustiga.
4. Bankamenn pökkuðu inn lánum
og bjuggu til alls kyns nýja vöndla þar
sem léleg útlán voru innanborðs, svonefnd
„eitruð lán“ til fátæks fólks og fyrirtækja
sem voru ekki borgunarmenn þessara lána.
Þetta voru mjög flóknir vöndlar sem hvorki
endurskoðendur né fjármálasérfræðingar
gátu í raun lagt mat á þegar kom að árs-
reikningum; hvað þá stjórnir fyrirtækja og
forstjórar. Hvers virði voru þessir vöndlar
sem innihéldu mikið af kúlulánum? Það
kom í ljós að þeir voru ofmetnir.

5. Bankamenn hámörkuðu gróðann
með því að lána einstaklingum, fyrirtækjum
og öðrum bönkum. Banki A lánaði banka B
sem lánaði banka C sem aftur lánaði banka
A. Þetta leiddi til kerfislægrar áhættu. Með
öðrum orðum; um leið og A færi á höfuðið
voru bankar B og C komnir í svipaða stöðu
á methraða. En áfram hækkuðu hlutabréf
í verði og bankamenn tóku inn metgróða í
gegnum kaupréttarsamninga.
6. eina breytan í formúlunni varð
lánsfé. Allt gekk út á endurfjármögnun
en ekki endurgreiðslu. Allt gekk út á að láta
fyrirtæki vaxa hratt án þess að selja neitt af
eignum þeirra á móti við kaupin. Hlutabréf
hækkuðu í verði. Bankamenn græddu enn
meira.
TExTI: jón g. hauksson ● MyNDIR: geir óLaFsson o.fl.
kaupaukar orSökuðu kreppuNa
kaupaukarnir
og bónusar
bankamanna
Þess utan lánuðu bankarnir
stjórnendum banka til hluta-
bréfakaupa án þess að banka-
stjórarnir gætu tapað á kaup-
unum.
Þetta leiddi
til græðgi
Hún leiddi til
skammtímahugsunar.
öllum var lánað
til að hækka
verð hlutabréfa
í bönkunum
Bankarnir fjárfestu sjálfir í fyrir-
tækjum, lánuðu til hlutabréfa-
kaupa og keyptu risavaxin
skuldabréf af fyrirtækjum
þeim tengdum.