Tímarit Máls og menningar - 01.12.1947, Síða 136

230
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
aðra bréfa og handrita, án þess að þau séu nánar tilgreind. Um texta kvæð-
anna sem birt eru er sjaldnast tekið fram hvort þau séu prentuð eftir eldri
útgáfum eða hliðsjón höfð af handritum, og verður ekki gengið úr skugga um
það nema með samanburði. Enginn ætlast til að í slíkri bók sé krítisk útgáfa
kvæðanna, en lesandinn á heimtingu á vitneskju um vinnuaðferð höfundar,
þótt ekki væri nema til þess að spara þeim ómak sem á eftir koma. Á tveim-
ur sviðum hefur höfundur unnið nytsamt verk af þessu tagi: annars vegar
er hér rækileg og þarfleg greinargerð fyrir öllum útgáfum prentaðra rita
Hallgríms, hins vegar er rakið það sem vitað er um eiginhandarrit Hallgríms
af Passíusálmunum. Er það að vísu í meginatriðum grundvallað á fyrri rann-
sóknum annarra manna, einkum Páls E. Ólasonar, en Magnús Jónsson bendir
þó á ýmis vafaatriði sem enn er ekki leyst úr. Er af þessum athugunum fylli-
lega ljóst að þótt til sé nákvæm útgáfa og Ijósprentun þess eina eiginhandar-
rits sem varðveitt er, þá er engu að síður brýn þörf á vandlega gerðri krítiskri
útgáfu Passíusálmanna, þar sem allt sé tínt til sem rekja má til Hallgríms
sjálfs með fullum rökum.
Síðasti þáttur bókarinnar fjallar um rit Hallgríms í óbundnu máli, og er
þar sýnt með mörgum dæmum það sem almenningi er efalaust miður kunn-
ugt, að Hallgrímur bar engu síður af samtíðarmönnum sínum í þeirri grein
en í kveðskap, að því er tekur til máls og stíls. Hins vegar er efni þessara
rita þannig farið að þau munu varla eignast marga lesendur nú á dögum, en
einmitt þess vegna er greinargerð Magnúsar hin þarfasta.
Tvær minni háttar villur skal aðeins bent á: Við það sem segir um Metro-
politanskólann í Kaupmannahöfn (I 36) er það að athuga að hann var fluttur
úr húsakynnum sínum við Frúarkirkju út á Norðurbrú fyrir nokkrum árurn,
og á dögum Hallgríms var hann sunnan við Frúarkirkju (sbr. myndina II 292),
en orð höfundar: „til vinstri handar við kirkjuplássið" væri eðlilegast að skilja
svo að hann hefði verið norðan við. — Höfundur segir (I 111) að skýringar
Hallgríms á vísum úr Ólafs sögu Tryggvasonar séu glataðar, en a. m. k.
tvær uppskriftir þeirra eru til í konunglega bókasafninu í Kaupmannahöfn
(Ny kgl. Saml. 1693,4° og Thott 1499,4°).
í lokaþætti bókar sinnar gerir Magnús Jónsson grein fyrir efnisvali sínu og
því hverju sé sleppt sem ástæða væri til að rita um. Má þar sérstaklega
benda á mál Hallgríms og stíl, bæði í bundnu máli og óbundnu. Þar er
mikið verkefni óleyst fyrir íslenzka málfræðinga, en því verða ekki gerð nein
skil fyrr en gerð hefur verið krítisk útgáfa á ritum Hallgríms. Og það er ekki
sagt bók Magnúsar Jónssonar til lasts þó að því sé bætt við að þá verður hægt
að skrifa betri bók um Hallgrím Pétursson. Vonandi verður þessi bók til þess
að opna augu íslenzkra fræðimanna fyrir því höfuðhneyksli að slík útgáfa
skuli ekki vera til og hvetja þá til að hrinda henni í framkvæmd.
J. B.