Tímarit Máls og menningar - 01.12.1963, Side 41

BANDARÍSK BYLTING
nauðsynlegt, halda flestir menn, allt
frá stjórnmálamönnum og hagfræð-
ingum til alþýðunnar, áfram að leita
ráða til þess að hinn mikli fjöldi
verkamanna geti áfram gegnt hlut-
verki í framleiðslunni.
En tækniþróuninni verður ekki
snúið við, ef kjarnorkustyrjöld varp-
ar ekki þeim sem eftir lifa aftur á stig
veiðimennskunnar. Eftir að maður-
inn var einu sinni kominn af stigi
veiðimennskunnar á stig ræktunar,
mæla engin skynsamleg rök með því,
að hann hverfi aftur til veiðimennsku
sér til lífsframfæris. Ef maðurinn
þarf ekki lengur að teyma múlasna
til þess að afla sér viðurværis, þá fær
enginn hann til þess að teyma múl-
asna. Hví skyldu menn þá halda
áfram að leita sér að vinnu til stað-
festingar á rétti sínum til að lifa, ef
ekki er lengur nein efnahagsleg eða
félagsleg þörf á því að þeir vinni?
Marx gerði ráð fyrir löngu tíma-
bili iðnþróunar, þegar verkamönn-
um héldi áfram að fjölga jafnt og
þétt. Hann taldi að í átökunum milli
vinnuafls og auðmagns mundi skap-
ast nýtt afl, ný manngildishugsjón í
anda skipulags, samvinnu og aga, í
skarpri mótsetningu við einstaklings-
hyggju, samkeppnisanda og gróða-
fíkn kapílalistanna. Og þetta afl sagði
hann að væri hið nýja þjóðfélag að
vaxa upp innan hins gamla.
Þessi framtíðarsýn Marx komst
furðulega nærri því að verða að veru-
leika í skipulagi CIO á árunum eftir
1930. Verkamönnunum hafði fjölgað
í samræmi við þarfir stóriðnaðarins,
og nú kom til sögunnar samvinna
þeirra, skipulagning, samheldni og
uppreisn. Það er að vísu rétt, að þess-
ir verkamenn tóku ekki völdin af
kapítalistunum, en í heimskreppunni
miklu var þrýstingurinn frá þeim svo
mikill, að kapítalistamir neyddust til
að setja á stofn velferðarríkið þar
sem komið var á ýmsu því til almenn-
ingsheilla, sem Marx hafði boðað.
Þetta var fyrir þrjátíu árum. Og
enn hugsa margir eins, enda þótt
sjálfvirkni og rafreiknar fækki nú
fremur en fjölgi verkamönnum. Þeir
gera enn ráð fyrir, að meirihluta
fólksins sé þörf til að framleiða varn-
ing, og að sú framleiðsla muni áfram
verða helzta ætlunarverk þjóðfélags-
ins. Þeir hafa ekki getað horfzt í augu
við þá staðreynd, að jafnvel þó að
verkamennirnir tækju verksmiðjurn-
ar í sínar hendur, mundu þeir áfram
standa andspænis þeim vanda, hvað
þeir eigi að gera við sjálfa sig eftir
að vinna þeirra er orðin félagslega
óþörf. Þeir hafa ekki getað horfzt í
augu við þessa staðreynd af því að
þeir hafa ekki gert sér neina grein
fyrir því, hvað fólkið muni gera af
sér, hvert verði hið mannlega hlut-
verk þess eða hvernig málum þj óðfé-
lagsins verði skipað, þegar vinnan
311