Tímarit Máls og menningar - 01.12.1963, Page 90

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
miklu valdi höfundarins á bókmenntunum
sjálfum og skýringarritum annarra fræði-
manna um þau. Þannig kynnumst vér ekki
einungis vandamálum Eddukvæða, heldur
einnig viðfangsefnum fræðimanna og að-
ferðum um undanfarna mannsaldra. Bókin
er því merkilegur lykill að hugmyndafræði
nítjándu og tuttugustu aldar, að því er
Eddukvæðin varðar, auk þess sem höfund-
ur leggur nýtt fram um eðli þessara kvæða.
Bók EOSS er geysilöng, þegar haft er í
huga, að hún fjallar einkum um nokkur
kvæði, sem fylla einungis meðalstórt kver.
Og ég hygg, að höfundur hefði að skað-
lausu mátt stytta verkið að verulegum mun,
án þess að það biði mikinn hnekki við. Að
sjálfsögðu ber höfundum og útgefendum
nokkur skylda til að hafa þörf lesenda í
huga, en ég á bágt með að trúa, að hið viða-
mikla rit EÓSS eignist jafnmarga vini og
það á skilið, og veldur þar stærðin nokkru
um. Þriðjungi styttra rit hefði getað gegnt
hlutverkinu jafnvel og ef til vill enn betur,
enda hefur höfundur ekki komizt hjá því
að endurtaka sumt af efninu. Þó má vel
vera, að EÓS hafi gert þetta af ásettu ráði.
Mörg þessara kvæða mega heita dauður
kveðskapur, og því mun nútímalesendum
finnast eftirsóknarverðara að lesa skarpleg-
ar ritgerðir um kvæðin fremur en að lesa
þau sjálf. Fræðsla sú, sem þau veita um
heiðinn sið og forn viðhorf, er stundum
mikilvægari en listagildi kvæðanna sjálfra,
enda verða þau höfundi tilefni til margra
prýðilegra hugleiðinga.
Ósennilegt þykir mér, að menn finni
margar villur í þessu riti, og satt að segja
kom það mér á óvart, þegar ég rakst á skrá
yfir mansöngskvæði á bls. 89. Þar er
“Landaljómi Bjarnar Hítdælakappa” tal-
inn með slíkum kvæðum og vitnað til Bjarn-
ar sögu málinu til stuðnings. En í sögunni
er Landaljómi ekki kvæði eftir Bjöm, eins
og ráða má af eftirfarandi kafla, þar sem
nafnið kemur fyrir: „Þá var Þórður beðinn
skemmtunar, og tók því eigi fjarri. En það
var upphaf, er hann kvað vísur þær, er hann
kallaði Daggeisla. Vísur þær hafði hann ort-
ar um Þórdísi, konu Bjarnar, en hana sjálfa
kallaði hann Landaljóma." Samkvæmt sög-
unni er Landaljómi því ekki heiti á ásta-
kvæði eftir Björn, heldur er það gervinafn
á konu hans í kvæði eftir Þórð Kolbeinsson.
Nafn þetta er að sjálfsögðu valið með hlið-
sjón af viðurnefni Oddnýjar eykyndils, og
kvæðið Daggeisli ber heiti, sem vel hefur
átt við nafnbótina Landaljómi.
Eins og stærð bókarinnar gefur til kynna,
þá er mjög ýtarlega ritað um einstök kvæði,
og höfundur hefur lagt einstaka alúð við að
fjalla um þau frá ýmsum hliðum. Þó þykir
mér engu minni fengur að sumum inngangs-
köflunum um norrænan kveðskap yfirleitt.
Ég vil sérstaklega nefna þættina um nátt-
úrulýsingar og orðfæri, sem eru til mikillar
fyrirmyndar í slíku riti. Kenningar höfund-
ar um aldur og heimkynni einstakra kvæða
munu lítt koma á óvart, og ég fæ ekki betur
séð en að röksemdafærsla hans sé bæði hóf-
samleg og hugmyndarík. Hér er um atriði
að ræða, sem aldrei verða sönnuð til neinn-
ar hlítar, en höfundur hefur reynt að skapa
sér og lesendum heildarmynd af þróun
kvæðanna, og er það í alla staði virðingar-
verð tilraun.
Bókin er prýðilega úr garði gerð um let-
ur, pappír, myndskreytingu og allt það, sem
höfundi var sjálfrátt. Bandið á bókinni er
þó mjög laslegt, og er það leiðinlegur galli
á dýrri bók.
Við lestur þessarar bókar varð mér hugs-
að til þess með nokkrum ugg, að ef til vill
bíða hennar ill örlög eins og annarra menn-
ingarafreka á landi voru. Áróðurinn fyrir
vesturheimskunni virðist fara síharðnandi,
og mikið átak þarf til að veita honum við-
nám. Um leið og ég þakka EÓS fyrir ritið,
vil ég óska þess, að þjóðin fái að njóta
slíkra verka sem lengst.
Hermann Pálsson.
360