Tímarit Máls og menningar - 01.11.1974, Síða 100

Tímarit Máls og menningar
hljóðanda, nema því aðeins að tvöfaldur samhljóðandi heirist glögt í framburði, t. d.
brendi (ekki brenndi), bigði (ekki biggði), enn aftur á móti fullra, öruggra (ekki
fulra, örugra). Undantekning: Þegar fyrri liður í samsettu orði endar á tvöföldum
samhljóðanda og síðari liður birjar á samhljóðanda, skal tvöfalda samhljóðandann í
fyrri liðnum samkvæmt uppruna, (t. d. mannfall, fjallgöngur).
4. Skrifa alstaðar f enn ekki p á undan t, t. d. oft, skifta, keifti (ekki opt, skipta, keipti).
Eins og lesendur geta séð, ritar Björn samtenginguna en með tvöíöldum
samhljóða, enda er það í samræmi við framburð, og hefur það raunar tíðkast
hjá ýmsum öðrum og á ýmsum tímum. Ennfremur má hér sjá, að Björn ritar
alls staðar je en ekki é, og er það í samræmi við stafsetningu þess tíma. Nú
hefur sá furðulegi hlutur gerst, að í málfræðibókum er é flokkað með breið-
um sérhljóðum, þótt það sé auðvitað aðeins merki, sem táknar hljóðin j og
e, þ. e. samhljóð og grannt sérhljóð. Væri é breitt sérhljóð væri rangt sam-
kvæmt núgildandi stafsetningarreglum að rita héngu með é. Þá væru líka ja
og jö engu síður breið sérhljóð.
Þótt þessar tillögur Björns séu hinar merkilegustu, þá mætti ætla, að hann
hefði ekki tekið nægilegt tillit til þess, hve „vaninn og arftakan eru sterk
öfl“
Ég fyrir mitt leyti tel ekki tímabært að fella stafinn y hurt úr íslenskri staf-
setningu, og skal ég nú reyna að rökstyðja þá skoðun. Lítum þá fyrst á van-
ann. Allt það sem breytir stórlega útliti ritmálsins frá því, sem menn hafa van-
ist, mætir eðlilega mótspyrnu. Þess má ennfremur geta, að gott sjónminni er
mörgum einna bestur leiðarvísir um stafsetningu. Það munar t. d. miklu um
útlit á orðmyndunum bygði og bigði, meira en á orðmyndunum byggði og
bygði. Auk þess er ekki óeðlilegt, að tvöfaldur samhljóði sé aðeins ritaður
þar sem hann heyrist í framburði, því að tvöföldun samhljóðsins byggist á
lengd sérhljóðsins, sem á undan fer.
Þá mætti einnig nefna hinn þáttinn, sem Bj örn minnist á, en það er arftak-
an eins og hann nefnir það. Þótt ritmálið eigi fyrst og fremst að vera sýni-
legt tákn hins talaða orðs, þá er líka á það að líta, hvers virði það er að halda
tengslum við fortíðina. Það var eflaust skaði, þegar y hætti að tákna sérstakt
liljóð í íslensku, en sá skaði verður ekki bættur héðan af. Það mætti þó vera
okkur hvatning til að leggja meiri rækt við framburðinn, en gert hefur verið
um skeið. En með því að kenna nemendum að rita y, þar sem það er myndað
fyrir i-hljóðvarp, gefum við þeim ofurlitla innsýn í orðmyndunarfræði og
jafnvel orðsifjafræði. Með öðrum orðum, það eykur skilning þeirra á málinu.
Það má segja, að það renni ljós upp fyrir þeim, þegar þau skilja, hvernig
90