Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.1974, Qupperneq 108

Tímarit Máls og menningar - 01.11.1974, Qupperneq 108
Tímarit Máls og menningar Sú staShæfing, að sannleikurinn verði að ganga fyrir öllu, eða með öðrum orðum að sannleikurinn sé æðstur allra verðmæta, hefur því aöeins merkingu, að til séu mannleg verðmæti. Hið sanna er því aðeins nokkurs virði, að mannleg verðmæti séu til. For- sendurnar fyrir því, að vér greinum sannleik frá blekkingu, rétt frá röngu og leitum sannleikans, eru því: 1) Til er hlutveruleiki og 2) líf vort og starf hefur raunverulegt gildi. En til þess að svo sé, verður lífið að vera annað og meira en blik í eilífÖinni, sem kemur og hverfur á samri stund. Vér getum nú dregið saman niðurstöðurnar: Af öllum staðhæfingum er sú öruggust, að til sé hlutveruleiki eða Iögbundinn verideiki óháður vitund þess, sem hugsar, því að hún er forsenda allra annarra staðhæfinga. Oruggari en allir dómar, sem fjalla unt gildi mannlegra athafna og mannlegs lífs, er sú staðhæfing, að til sé framhaldslíf eftir líkamsdauðann, því að hún er forsenda allra dóma, sem taka til mannlegra verðmæta ... sem hafa það að forsendu, að lífið sjálft sé þess vert að lifa því. Án þess að leggja dóm á verðmæti getum vér ekki lifað né starfað. Vér afneitum sjálfum oss sem siðgæðisverum. Ef ekkert skiptir lengur máli, þá gerir sannleikurinn það ekki heldur. Sannleiksgildið hreppir sömu örlög og öll önnur mannleg verðmæti, ef forsenduna brestur. Þar með væri úr sögunni aflvaki allrar sannleiksleitar, rannsóknar og hugsunar. ... Mannleg verðmæti, líf og starf er hinn ótvíræði veruleiki. Vér játum því, hvað sem allri skólaspeki líður. Ef vér hættum að gera ráð fyrir lífi eftir dauðann, verða öll þau verð- mæti að engu, sem er forsenda lífs vors og starfs....Til þess að geta haldið áfram að lifa sem vera gædd vitsmunum og siðgæði, hljótum vér að gera ráð fyrir framhaldslífi. I þeim skilningi verður lífsnauðsynin að röknauðsyn. Það sem vér hljótum að gera ráð fyrir af rökrænum ástæðum, hlýtur í öllu falli að vera sennilegt." Gátan mikla, bls. 111-117. „Það er nauðsynlegt að leggja ríka áherzlu á, að þegar vér gerum ráð fyrir fram- haldslífi, er það aðeins leiðsögutilgáta. En leiðsögutilgátan er lífsnauðsyn, og í þeim skilningi röknauðsyn. Meðan tilgátan er ekki sannreynd, hversu Iífsnauðsynleg sem hún er, hlýtur efi að komast að. Annars væri tilgátan orðin að trú. Hversu sterk rök sem hníga að sennileik tilgátunnar, verður hún ósönnuð, meðan vér getum ekki sannreynt hana.“ Gátan mikla, bls. 119 Svo mörg eru þau orð. Hér er viturlega og djarflega talað og drengilega. Á mörkum mannlegrar þekkingar duga orðin lítt og líkingar ná helst til skammt, reynast óraunhæfar í návist þess fagnaðar andartaksins, sem svæfir þjáninguna handan allra líkinga. Oft gera menn misheppnaðar tilraunir til þess að skilgreina og skýra hinn lítt skilgreinanlega, huglæga veruleik hinum megin við þennan efnisheim. Brynjólfur Bjarnason auðveldar þessa erfið- leika með nokkrum nýyrðum. Beitir hann þeim af innsæi og skarpskyggni. Sem dæmi nefni ég orðin hlutvera og sjálfsvera, lögbundin tengsl og skilyrð- ing. Þau hafa djúpa merkingu, sem þau endurspegla vel, eru auðskilin. Sér- stakar mætur fær maður á orðinu sértak, sem höfundur beitir vel og spaklega. 98
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.