Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1979, Side 108

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1979, Side 108
Tímarit Máls og menningar félagið og afhjúpi grundvallarandstæður kapítalismans í framsetningu sinni á þjóðfélagsveruleikanum. Sér í lagi hlýtur að vera sanngjarnt að krefjast þess að bent sé á að launavinna og auðmagn séu í rauninni þau öfl sem orsaki misrétti í þjóðfélaginu. Ef þjóðfélagsmyndin í Vanrcektu vori er metin frá þessum sjónar- hóli hlýtur niðurstaðan að verða sú að Scherfig hafi ekki greint þjóðfélagið á fullnægjandi hátt heldur hafi hann þvert á móti sviðsett þjóðfélagsveruleikann í samræmi við sjálfsskilning hins borgaralega þjóðfélags. Þessi afstaða birtist í lýsingunni á nemendunum, kennurunum og lágstéttinni. Hér að framan var sagt að Vanrcekt vor væri að því leyti ólík mörgum öðrum hópsögum að hún lýsti hópi þar sem uppruni hvers og eins væri frábrugðinn uppruna hinna. Þetta eru skólanemendur en ekki t.d. samfélag fiskimanna eða bænda. Einmitt þess vegna ætti að vera ástæða til að tengja frásögnina af þróun þess hvernig kúgaðir verða kúgarar við lýsingu á stéttauppruna nem- endanna. En slíka greiningu er hvergi að finna. Það er eingöngu fjallað nokkuð ýtarlega um stéttaruppruna eins einasta nemanda og hann sker sig úr hópnum vegna þess að hann er úr verkalýðsstétt. Um þennan nemanda, Axel Nielsen, fáum við að vita að samband hans við gömlu leikfélagana rofnar eftir því sem þeir vaxa úr grasi en hann sjálfur heldur áfram skólagöngu sinni í menntaskóla og háskóla. Hugsanleg skýring þess að það vantar greiningu á félagslegum uppruna nemendanna gæti verið sú að sagan er öll skrifuð frá sjónarhóli nemendanna. Scherfig hefur nefnilega reynt að rifja upp eins nákvæmlega og unnt er til þess að geta lýst því án rangfærslna hversu óþolandi það var að vera í skóla. En þessi skýring fær ekki staðist. Þvi þrátt fyrir það að sjónarhom frásagnarinnar sé nemendanna, þá er rödd frásagnarinnar þurr og efagjörn gamlingjarödd sem afhjúpar lið fyrir lið blekkingarhjúp skólans og innantómar siðvenjur. Þessi rödd dregur allar ályktanir 1 bókinni, hún útskýrir samhengið og greiðir úr þráðunum. Bókin inniheldur því bæði vitund sem heldur sig á sama stigi og drengirnir eru og vitund sem skoðar og skilgreinir úr fjarlægð. í tilhögun frásagnarinnar er því ekkert sem getur afsakað þennan skort á stéttagreiningu í verkinu. Kennurum skólans er ávallt lýst frá sjónarhóli nemenda: þeir eru kúgarar, stjórnendur kerfisins. Scherfig hefur alveg sniðgengið þá hugsun að kennur- unum sjálfum sé kannski stjórnað, að þeir hafi ekki getað valið sitt hlutskipti sjálfir, að þjóðfélagið hafi líka sett mark sitt á þá. Það er staðreynd að mennta- skólakennarar á þeim tímum sem verkið lýsir, í kringum fyrri heimsstyrjöld, voru allt annað en vellaunaður hópur. Þvert á móti. Þeir fengu tiltölulega lágt 482
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.