Tímarit Máls og menningar - 01.09.1983, Page 69

Hnattferð með Helga
fyrir það virðist talsverður munur á því að heita Hein eða heita Heine.
En þegar við komum að Þýzkalandi eða þýzkumælandi löndum, fer
landið heldur betur að rísa, því hér mætir okkur hvert stórskáldið á
fætur öðru með Schiller í broddi fylkingar. Það vekur að vísu svolitla
furðu — þótt Schiller sé annars ekki illa fallinn til að vera fánaberi — að
hann skuli hafður þarna á undan vini sínum Goethe, sem var tíu árum
eldri, í safni þar sem annars er farið eftir tímaröð, en því kunna að hafa
ráðið tæknilegar ástæður. Astæðulaust er hins vegar að titla þessa ágætu
menn báða með smáorðinu „von“, þótt því hafi á sínum tíma verið klínt
framan við nöfn þeirra til þess að dubba þá upp til að vera gjaldgengir
borðnautar greifanna og smáfurstanna í Weimar á sínum tíma, en nú er
óþarft að viðhafa slíkt prjál öllu lengur, enda yfirleitt ekki gert á betri
bæjum. En hvað sem því líður er Friedrich Schiller engan veginn óþekkt
eða óþýtt skáld hér uppi á Islandi, og má þar einkum minna á snjallar
þýðingar Jónasar Hallgrímssonar á Meyjargráti („Dunar í trjálundi,
dimm þjóta ský“) og Matthíasar Jochumssonar á Ódinum til gleðinnar,
þeirrar „Gimlis dóttur", og hér hefur Helgi bætt einni slíkri í þeirra hóp
með því að koma glæstum myndum og meitluðum hugsunum kvæðisins
mikla um Grikkja goð yfir á íslenzku. A einum stað gerist Helgi þó að
okkar dómi óþarflega ótrúr þeirri hughyggju sem liggur til grundvallar
kvæðinu eða þar sem Schiller kvartar yfir því að hin goðum firrta náttúra
„die entgötterte Natur“, sem er afsprengi vélhyggju seinni tíma, verði
aldrei vör við þann anda sem stýrir henni: „Nie gewahr des Geistes der
sie lenket.“ Því með því að þýða þessa línu með orðunum:
og skynjar ei það afl sem áfram rekur
alheims vél
notar Helgi einmitt tungutak þeirrar vélhyggju sem hugsjónamaðurinn
þýzki vildi helzt kveða niður, þ. e. „afl“ og „vél“ en sniðgengur orðið
„andi“.
í fyrri bókum Helga hefur aðeins birzt eitt lítið ljóð eftir Goethe, ef
rétt er að nota hér „aðeins“, þar sem þetta stutta ljóð er á við hundrað
önnur vegna þeirrar samþjöppunar og þess fullkomna samspils sem þar er
milli mynda og hljómfalls og gerir það óvenju vandþýtt yfir á önnur
mál, ef ekki beinlínis óþýðanlegt. En það er að sjálfsögðu kvæðið sem
ýmist er nefnt Wanderers Nachtlied eða Ein Gleiches en Helgi nefnir
419